II

Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

Niemo�liwo�� wiadczenia 1. Wprowadzenie 763 Niemo�liwo�� wiadczenia jest szczeg�lnie unormowanym przypadkiem niewykonania zobowi�zania przez d�u�nika (art. 475, 493, 495 KC). Chodzi tu o tzw. niemo�liwo�� nast�pcz�, powsta�� ju� po zawi�zaniu stosunku obligacyjnego. Poj�cie niemo�liwo�ci �wiadczenia zosta�o ju� wyja�nione poprzednio (por. Nb. 100-107). Wbrew zg�aszanym niekiedy pogl�dom, nie wydaje si�, aby dla nast�pczej niemo�liwo�ci �wiadczenia nale�a�o konstruowa� inne jej pojecie ni� dla niemo�liwo�ci uprzedniej (pierwotnej). W zwi�zku jednak z wprowadzeniem do KC klauzuli rebus sic stantibus (art. 357' KC) szerokie uznanie zyskuje pogl�d, �e tzw. niemo�liwo�� gospodarcza (praktyczna) przesta�a stanowi� podstaw� wyga�ni�cia zobowi�zania, poniewa� funkcj� jej przej�� art. 357' KC (por. Z. Cawlik, Gospodarcza niemo�liwo�� wiadczenia, Rzeszowskie Zeszyty Naukowe, "Prawo-Ekonomia" 1996, t. XIX, s. 3 i n.; W. Popiolck, [w:] KC. Komentarz, s. 1156; T. Wi�niewski, Komentarz do KC, ks. III, t. I, s. 435). Za odmiennym pogl�dem przemawiaj� wszak�e dwa argumenty: Nb. 762-763 $ 27. Skutki niewykonania lub nienale�ytego wykonania zobowi�zania 273 1) podstawow� przes�ank� zastosowania art. 357' KC jest "nadzwyczajna zmiana stosunk�w", kt�ry to zwrot w�a�nie w imi� stabilno�ci stosunk�w cywilnoprawnych nale�y interpretowa� �ci�le, nie odnosz�c go do indywidualnych tylko wydarze�, 2) ogromny post�p techniki, kt�ry niepomiernie poszerza mo�liwo�ci dzia�a� cz�owieka przy odpowiednich jednak nak�adach, co wbrew tradycyjnym wyobra�eniom uzyskuje wsp�cze�nie donios�o�� spo�eczn�. Je�eli wi�c np. zatonie statek z zam�wionymi maszynami, to trudno uzna� to wydarzenie za "nadzwyczajn� zmian� stosunk�w" uzasadniaj�c� zastosowanie art. 357' KC. Natomiast przy wsp�czesnym stanie techniki wydobycie tych maszyn z g��bi oceanu b�dzie mo�liwe, lecz przy tak wielkich nak�adach w stosunku do warto�ci tych maszyn, �e nie mo�na zgodnie z art. 354 � l KC wymaga�, aby d�u�nik dzia�ania takie podj��. Rozwi�zaniu tego problemu s�u�y w�a�nie konstrukcja gospodarczej (praktycznej) niemo�liwo�ci �wiadczenia. Z punktu widzenia nast�pstw, jakie system prawny ��czy z niemo�liwo�ci� �wiadczenia, wyr�ni� nale�y niemo�liwo�� wiadczenia spowodowan� okoliczno�ciami, za kt�re d�u�nik ponosi odpowiedzialno��, od niemo�liwo�ci �wiadczenia wynikaj�cej z innych przyczyn. 2. Niemo�liwo�� nie obj�ta odpowiedzialno�ci� Je�eli niemo�liwo�� wiadczenia jest nast�pstwem okoliczno�ci, za kt�re 764 d�u�nik nie odpowiada, zobowi�zanie wygasa (art. 475 � l KC). Jego dalsze istnienie pozbawione jest bowiem sensu, poniewa� ani nie mo�e by� ono wykonane zgodnie z jego tre�ci�, ani nie ma podstaw do przekszta�cenia go w zobowi�zanie odszkodowawcze. W razie cz�ciowej niemo�liwo�ci �wiadczenia nale�y przyj��, �e zobowi�zanie wygasa w odpowiedniej cz�ci (per analogiom z art. 495 � 2 KC). Je�eli jednak przedmiotem �wiadczenia by�a rzecz, a �wiadczenie sta�o si� 765 niemo�liwe wskutek tego, �e rzecz ta zosta�a zbyta, utracona lub uszkodzona, to wierzyciel mo�e ��da� od d�u�nika surogat�w (art. 475 � 2 KC). Obejmuj� one to wszystko, co d�u�nik uzyska� w zamian za t� rzecz albo jako naprawienie szkody - w tym tak�e ubezpieczenie nale�ne od zak�adu ubezpiecze�. Gdy wierzyciel skorzysta z tego uprawnienia i za��da surogat�w, w�wczas pierwotne zobowi�zanie nie wyg�asza, lecz utrzymuje si� ze zmienionym przedmiotem �wiadczenia. W zobowi�zaniach wzajemnych, gdzie ka�da ze stron zobowi�zana jest do 766 �wiadczenia drugiej stronie, a �wiadczenia te s� ze sob� zwi�zane (art. 487 � 2 KC), niemo�liwo�� wiadczenia jednej strony z konieczno�ci musi wywiera� tak�e wp�yw i na obowi�zek �wiadczenia drugiej strony. Z tego wzgl�du art. 495 � l KC zwalnia t� drug� stron� od obowi�zku �wiadczenia, a je�eli �wiadczenie ju� spe�ni�a, mo�e ��da� zwrotu tego, co �wiadczy�a, i to wed�ug przepis�w o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 KC). W sytuacji takiej ca�y stosunek zobowi�zania wzajemnego wygasa. Mo�e si� jednak zdarzy�, �e Nb. 764-766 274 Rozdzia� VII. Wykonanie zobowi�za� i skutki ich niewykonania wierzyciel d�u�nika, kt�rego �wiadczenie sta�o si� niemo�liwe, za��da od niego surogat�w. W takim przypadku tak�e wierzyciel powinien spe�ni� swoje �wiadczenie i w�wczas zobowi�zanie wzajemne utrzymuje si� nadal, z tym zastrze�eniem �e po jednej stronie nast�puje zmiana przedmiotu �wiadczenia. Z regu�y wierzyciel wtedy b�dzie ��da� surogat�w i tym samym obstawa� przy utrzymaniu ca�ego stosunku zobowi�zaniowego wraz ze swoim obowi�zkiem �wiadczenia, gdy uzyskane przez d�u�nika surogaty przedstawiaj� wy�sz� warto�� ni� �wiadczenie wierzyciela

II

Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

Wątki