Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

Próbował On założyć "państwo" buddyjskie. Mianując "ministrów dharmy", chciał, by buddyzm, po raz pierwszy w historii, kierował wiernymi nie tylko indywidualnie, ale by oddzia- ływał na całe złożone społeczeństwo i był wykładnikiem cywilizacji. Asioka stał się głową wspólnoty buddyjskiej, a wspólnota buddyjska zaczęła zlewać się z państwem. Królewski patronat nad sanghţ posunął się o wiele dalej niż patronat królów w starożytnych Indiach. W wyniku ścisłego powiązania wspólnoty buddyjskiej z państwem niehierarchiczna z zasady sangha otrzymała odwzorowany ze struktur świeckich system hierarchiczny. Hierarchię tę narzucał król i była ona powielaniem hierarchii panującej w jego aparacie biurokratycznym, opartym na prawie dziedziczenia. Sangha jako całość wspólnoty buddyjskiej nie była nigdy zintegrowana i nie stanowiła formy jakiegoś Kościoła. Zasadniczo była zbiorowiskiem różniących się między sobą i politycznie nieokreślonych społeczności lokalnych. Integracja sanghi na poziomie danego państwa dochodziła do skutku zwykle w trakcie wprowadzania do niej hierarchii. Hierarchiczność ta była jednak czynnikiem 200 WSPÓLNOTA BUDDY)sKA (SANGHA) zewnętrznym, narzuconym przez króla, stąd też jej skuteczność zależała od siły władzy królewskiej, -IEtóra integrowała sanghţ tylko w przypadku, gdy władca był na tyle potężny, by zintegrować swoje państwo świeckie. Sangha była najsilniejsza wówczas, gdy była najbardziej politycznie zintegrowana, a tym samym w najwyższym stopniu zdominowana i zarządzana przez władzę świecką. Taka sytuacja miała miejsce w krajach buddyjskiej hinajany: Birmie, Tailandii, Laosie i Kambodży. W niektó- rych krajach, np. w Tailandii, państwowa administracja klasztorów przybierała nawet pewną formę ministerstwa. Poczynając od połowy XIX w., sangha stała się w Tailandii zakonem usystematyzowanym, aktywnie uczestniczącym w życiu tego państwa i przez państwo kierowanym. W Sri Lance buddyzm był od samego początku religią państwową z królem jako pierwszym buddystą. Postępowanie króla stanowiło wzór, było naśladowane nie tylko przez urzędników, ale i mnichów. W ten sposób równolegle do hierarchii politycznej tworzył się system hierarchiczny sanghi monastycznej. )uż we wczesnym buddyzmie sangha uznawała monarchię za swego politycznego sprzymierzeńca. Nie mając władzy faktycznej, rozporządzającej środkami przy- musu, musiała szukać poza sobą środków dla podtrzy- mania poziomu moralnego i społecznego mnichów, a także dla rozsądzania konfliktów. Funkcje te powierzano zwykle królowi. Król zaś wywiązywał się z tego najczęściej w formie okresowego "oczyszczenia" sanghi polegającego na wydaleniu z niej tych, którzy dopuścili sig wykroczeń przeciwko regułom Winaji czy przeciwko lokalnej jedności wspólnoty. Z obowiązkiem zajmowania się rozłamami w obrębie sanghi łączyło się użycie siły w I. HIsTORIA I sTRUKTURA sANGHl 201 stosunku do tych, którzy zostali uznani za gwałcicieli ortodoksyjnej czystości. W historii państw buddyjskich oczyszczanie sanghi równało się często jej "zjednocze- niu", którego znaczenie i trwałość bywały jednak problematyczne. Rola organizacyjna, jaką odgrywał król w stosunku do sanghi, nie ograniczała się do jej okresowych oczyszczeń. Istotne dla sanghi były również jego decyzje w dziedzinie kodyfikacji doktryny, a także wydane przez niego przepisy, które miały na celu wzmocnienie czystości moralnej sanghi. Wystąpiła tu więc funkcjonalna komple- mentarność obydwu stron: sangha zależała od władzy świeckiej w sprawach organizacyjnych i ekonomicznych, władza świecka zaś potrzebowała sanghi dla swego uprawomocnienia. Powiązanie sanghi z władzą świecką stanowiło o jej sile, a zarazem i o jej słabości. Należy pamiętać, że już patronat Asioki spowodował pewnego rodzaju kryzys. Władca ten nie szczędził środków materialnych na utrzymanie mnichów, co pociągało za sobą obniżenie poziomu ubóstwa i dyscypliny zakonnej. Do wspólnot zaczęli zgłaszać się ludzie bez prawdziwego powołania, dla których głównym motywem stawała się perspektywa względnie łatwego życia. Ogromna ofiarność społeczna na rzecz mnichów w takich krajach, jak Chiny, )aponia czy Tybet leży u podstaw szybkiego bogacenia się klasztorów, jak również ich wzrastającego wpływu na życie społeczne, gospodar- cze czy polityczne kraju. Ukazuje też rozmiary samego zjawiska monastycyzmu w buddyzmie jako największej religii "monastycznej" świata. W Chinach szczytowy okres świetności przypada na czasy dynastii Tang (618-907 r.). tţwcześni mnisi rekrutowali się ze wszystkich warstw 202 WSPÓLNOTA BUDDY)sKA (SANGHA) społeczeństwa, począwszy od dworu cesarskiego aż po ubogie środowiska wiejskie. Istniało w tym czasie kţka tysięcy dużych i dziesięciokrotnie więcej małych klasz- torów męskich i żeńskich. W szczytowym okresie mnisi stanowili około 1% ogółu ludności. W Państwie Środka (Chiny), gdzie skupiali w swych rękach do 17"/a ziemi uprawnej, rozwijali na wielką skalę działalność handlową i lichwiarską. Otwarte dla osób świeckich klasztory stanowiły hotele dla pielgrzymów i kupców, były ośrodkami myśli i sztuki chińskiej, organizowały wielkie święta narodowe i uroczystości dworskie, a także opiekę lekarską i charytatywną. W Tybecie w wyniku połąćzenia władzy duchow- nej i świeckiej powstało teokratyczne państwo mnisze, utrzymujące się aż do inwazji chińskiej w 1359 r