Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Osobom mającym określony cenzus wykształcenia przysługiwał skrócony czas służby wojskowej. Oficerowie rekrutowali się ze szkół kadeckich, do których z reguły przyjmowano tylko młodzież po- chodzenia szlacheckiego. Na skutek tego rosyjska kadra oficerska, a zwłaszcza jej wyższe szczeble składały się nadal jak w XVIII w. niemal wyłącznie ze szlachty. C. KODYFIKACJE 488. Swod zakonow i późniejsze kodyfikacje. Wysiłki podejmowane przez Piotra I czy Katarzynę II w kierunku kodyfikacji prawa rosyjskiego nie wydały w XVIII w, żadnych rezultatów (304). Dalsze próby podjął Aleksander I powołując nową, dziesiątą z kolei komisję kodyfikacyjną, której kierownictwo objął Mikołaj Sperański (484). Opracował on, zgodnie ze swymi postępowymi poglądami, projekt kodeksu cywilnego, oparty na wzorach Kodeksu Napoleona, Projekt ten nie tylko nie został przyjęty przez Radę Państwa, lecz wywołał burzę protestów ze strony reakcji i naraził Sperańskiego na wygnanie w r. 1812. Dopiero za Mikołaja I prace kodyfikacyjne posunęły się realnie naprzód. Powołał on przy Kancelarii osobistej odrębny wydział, w którym główną rolę odgrywał odwołany z powrotem do Petersburga Sperański. Wydział ten przeprowadził swe prace w kilku etapach: 1. W pierwszym etapie, wstępnym, zebrano cały materiał prawodawczy, począwszy od Sobornogo ułożenija z r. 1649 (216), a skończywszy na ostatnich ukazach Aleksandra I z r. 1825. W ten sposób powstał olbrzymi zbiór, ułożony nie rzeczowo, lecz tylko chronologicznie, obejmujący 30 000 pozycji w 45 tomach. Jest to tzw. Pełny Zbiór Praw Cesarstwa Rosyjskiego (Połnoje sobranije zakonow Rossijskoj Impierii). Zbiór ten stanowił bardzo cenne wydawnictwo, przedstawiające ustawodawstwo rosyjskie. Nic dziwnego, że pracę nad zbiorem kontynuowano i wydawano corocznie jeden tom. W ten sposób powstał Drugi Pełny Zbiór obejmujący materiał prawodawczy z lat 1825 - 1881, a później i Trzeci Pełny Zbiór za lata od 1881 do 1917. 2. Dopiero w drugim etapie prac kodyfikacyjnych Zbiór ten stał się podstawą systematycznej kodyfikacji, która ogłoszona została w r. 1832 jako Zbiór Praw Cesarstwa Rosyjskiego (Swod zakonow Rossijskoj Impierii), z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1835 r. Swod Zakonow nie miał cech kodyfikacji nowożytnej nawet i od strony zewnętrznej. Nie tworzył odrębnych kodeksów, lecz starał się ująć w sposób systematyczny całokształt prawa obowiązującego w Rosji, a więc zarówno rozległe dziedziny administracji państwowej, jak i prawo cywilne oraz karne, materialne i procesowe. W tym zakresie Swod przypomina dawne kodyfikacje skandynawskie, a poniekąd i Landrecht pruski (281). Swod zakonow obejmuje 15 tomów, Tom I zawiera tzw. ustawy zasadnicze, które zmienione zostaną w r. 1906 (494). Tom X odpowiada kodeksowi prawa cywilnego i procedury cywilnej. Tom XV można by nazwać kodeksem prawa karnego i procedury karnej. Pozostałe tomy zawierają różnorodne przepisy administracyjne w układzie rzeczowym. a. Część pierwsza tomu X, zawierająca prawo cywilne, utrzymała się w mocy do upadku cesarstwa. Nie została ona rozciągnięta na teren Królestwa Polskiego, gdzie do 1946 r. obowiązywał nadal Kodeks Napoleona, została natomiast wprowadzona na teren W. Księstwa Litewskiego, gdzie uchylono moc obowiązującą Statutu litewskiego. Tak więc jeszcze w okresie 20-lecia międzywojennego obowiązywała ona na terenach ziem wschodnich należących wówczas do Polski (również na terenie Białostocczyzny, która weszła w skład PRL, ta część Swodu zakonow obowiązywała do r. 1946). Kodyfikacja ta pozostawała daleko w tyle za współczesnymi jej tendencjami cywilnego prawa burżuazyjnego. b. Kodyfikacja prawa karnego i prawa procesowego w Swodzie zakonow miała charakter na tyle wsteczny, że zachodziła konieczność rychłego zastąpienia jej nowymi kodeksami. Na pierwszy ogień poszło prawo karne. Już w r. 1836 Sperański podjął prace nad nowym kodeksem karnym, które kontynuowane po jego zgonie, zostały zakończone wydaniem w r. 1845 nowego kodeksu karnego pod nazwą Kodeksu kar głównych i poprawczych. Kodeks ten miał charakter jeszcze na wskroś feudalny. Zachował nierówność kar dla osób różnego stanu i dlatego zwalniał od kar cielesnych osoby wyższych stanów. Kodeks był kazuistyczny, przewidywał np. 11 kategorii kar, z których każda dzieliła się na stopnie. W dodatku kary te mogły być stosowane zależnie od tego, czy podsądny podlegał karom cielesnym czy też nie. Kodeks karny z r. 1845 był kilkakrotnie nowelizowany w latach 1868 i w 1885. Dopiero w T