Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

2. Klasyfikacja własności Wyróżnia się zwykle dwa zasadnicze rodzaje własności: własność prywatną i własność publiczną. Własność prywatna to tego rodzaju zbiór uprawnień własnościowych do określonych obiektów, w którym prawa własności poszczególnych jednostek są - mimo pewnych ograniczeń w praktyce - ekskluzywne (wyłączne) i dobrowolnie transferowalne (przekazywalne); własność publiczna to zbiór, w którym prawa własności jednostek nie są ekskluzywne i dobrowolnie transferowalne. W przypadku prywatnej własności określonego obiektu dana jednostka może więc wyłączyć innnych ludzi z korzystania z należącego do niej zbioru uprawnień własnościowych odnoszących się do tegoż obiektu, a także może im ten zbiór przekazać (nieodpłatnie lub odpłatnie), natomiast w przypadku publicznej własności tego obiektu dana jednostka nie może ani wyłączyć innych ludzi z korzystania z owego zbioru uprawnień, ani też owego zbioru przekazać im (np. sprzedać). Własność publiczna wiąże się zatem ze znacznie większymi ograniczeniami praw poszczególnych jednostek do danego obiektu niż własność prywatna. Istotnym wyróżnikiem własności prywatnej jest też możliwość wystąpienia przez właściciela na rynku w charakterze sprzedawcy danego obiektu własności. Odrębnym, w pewnym sensie pośrednim, rodzajem własności, nie dającym się jednoznacznie zakwalifikować ani do własności prywatnej, ani do własności publicznej, jest własność spótdzielcza. W przeszłości traktowano ją często jako formę własności publicznej (czy też społecznej). Zwolennicy tego podejścia akcentowali przede wszystkim wspólne użytkowanie przez spółdzielców określonych obiektów własności; cecha ta miała być charakterystyczna również dla innych form własności publicznej, zwłaszcza dla własności państwowej, a równocześnie miała różnić spółdzielczość od typowych form własności prywatnej. Współcześnie podejście to wydaje się mieć coraz słabsze uzasadnienie, zwłaszcza jeśli chodzi o wiele krajów wysoko rozwiniętych. W krajach tych obserwuje się utrzymywanie się specyfiki własności spółdzielczej w porównaniu z własnością pacistwową (np. istnienie tzw. samorządu spółdzielczego), a równocześnie burzliwy rozwój pewnych form zbiorowej własności prywatnej (zwłaszcza różnego typu spółek), przypominających pod wieloma względami spółdzielnie3. Wśród cech W polskich statystykach wtasność spółdzielcza zalicza się obecnie do sektora prywatnego. odróżniających spółdzielnie od typowych spółek prywatnych wymienia się najczęściej dwie: (1) udziały w danej spółdzielni, które mogą występować w postaci środków rzeczowych (np. maszyn, ziemi, budynków i środków finansowych) oraz pracy, nie są zazwyczaj w pełni transferowalne, (2) wpływ na zarządzanie spółdzielnią nie jest bezpośrednio powiązany z wielkością wniesionych udziałów. Własność może występować w różnych formach instytucjonalno-prawnych. Na przykład własność prywatna może być formalnie własnością pojedynczych osób, rodzin, firm oraz instytucji, ale może też być własnością zbiorową (grupową), tzn, występować w postaci różnego typu spółeka. Jeśli chodzi o spółki, to - zależnie od przyjętego kryterium - można wyodrębnić dwie (lub więcej) ich grupy czy też kategorie. Z punktu widzenia odpowiedzialności majątkowej wspólników można np. wyróżnić: (1) spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością, w których poszczególni wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki nie tylko wniesionymi do niej udziałami, lecz także całym swoim majątkiem, oraz (2) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (w skrócie: spółki z o.o.), w których poszczególni wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości swoich udziałów w spółce. Formą mieszaną (pośrednią) z tego punktu widzenia są tzw. spółki komandytowe, w których oprócz wspólników ponoszących zasadniczą i najczęściej nieograniczoną odpowiedzialność za jej zobowiązania występują także wspólnicy z ograniczoną odpowiedzialnością. Posługując się nieco innymi kryteriami można podzielić spółki m.in. na: spółki cywilne (tworzone na podstawie kodeksu cywilnego) i spółki prawa handlowego (tworzone na podstawie kodeksu handlowego). Te drugie dzielą się na: osobowe, przy tworzeniu których eksponuje się w umowie skład osobowy, oraz kapitałowe, w których eksponuje się kapitał spółki w formie udziałów (spółki z o.o.) lub akcji (spółki akcyjne). Spółka akcyjna, zwana często (zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych) korporacją, również jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w tym sensie, że odpowiedzialność poszczególnych udziałowców za jej zobowiązania jest ograniczona do wysokości ich udziałów, ale od typowych spółek z o.o. różni się m.in. tym, źe rozprowadza (emituje) swoje udziały kapitałowe w formie akcji, czyli papierów wartościowych, których nabywcy (akcjonariusze) dysponują prawem do głosu na walnych zgromadzeniach akcjonariuszy (zazwyczaj proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji) oraz prawem do uczestnictwa w podziale części zysków spółki w postaci dywidend. W polskiej praktyce spółki osobowe obejmują spółki komandytowe i tzw. spółki jawne (które pod względem prawnym są zbliżone do spółek cywilnych, przy czym w obydwu przypadkach są to w zasadzie spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością), a spółki kapitałowe to spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne. Występują również spółki prywatne z dużymi udzia 4 Szerszą charakterystykę różnego typu spółek prezentujemy w rozdziale szóstym. j łami skarbu państwa, spółki z udziałem kapitału zagranicznego, w tym tzw. wspólne przedsięwzięcia ( joint-ventures), spółki całkowicie zagraniczne itp. W praktyce zróżnicowanie form instytucjonalno-prawnych odnosi się również do własności publicznej oraz własności spółdzielczej. Ze względu na kryteria społeczno-ekonomiczne do głównych typów własności prywatnej współcześnie można zaliczyć własność kapitalistyczną, drobnotowarową i pracowniczą, a do własności publicznej własność państwową i komunalną (municypalną). Własność kapitalistyczna to, mówiąc najkrócej, prywatna własność kapitału wykorzystywanego do prowadzenia działalności gospodarczej opartej na regularnym zatrudnianiu pracowników najemnych i nastawionej na osiąganie możliwie największego dochodu pieniężnego. Prowadzącego tego typu działalność przedsiębiorcę nazywamy kapitalistą, a uzyskiwany przez niego z tej działalności dochód - zyskiem. Własność kapitalistyczna przybiera w praktyce różne formy organizacyjno-prawne. Możemy tu wyróżnić w szczególności: własność indywidualnego kapitalisty i kapitalistyczną własność zbiorową (grupową)