Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Głównymi zwolennikami NEP-u w kierownictwie bolszewickim byli: Nikołaj ?Bucharin, Aleksy Rykow i Michaił Tomski. NEP umożliwił odrodzenie gospodarki zrujnowanej przez wojnę i politykę komunizmu wojennego, doprowadził też do wykształcenia się nowej warstwy społecznej – ludzi, którzy wzbogacili się na indywidualnej aktywności gospodarczej (tzw. nepmani). NEP był zwalczany przez niektórych działaczy bolszewickich (m. in. Eugeniusza Preobrażeńskiego i Lwa ?Trockiego), którzy uważali, iż doprowadzi on do restauracji w ZSRR kapitalizmu. Domagali się oni zaostrzenia eksploatacji wsi, w celu uzyskania środków na szybką rozbudowę przemysłu ciężkiego. W 1928 ?Stalin, który rozpoczął wówczas walkę z Bucharinem, proklamował odejście od NEP-u i zaostrzenie polityki wobec prywatnej inicjatywy i chłopstwa. Wkrótce rozpoczęły się prześladowania i konfiskaty majątków nepmanów, a w 1929 rozpoczęto akcję przymusowej ?kolektywizacji rolnictwa. (A.D.) NEUILLY TRAKTAT 1919 – traktat pokojowy po ?pierwszej wojnie światowej, zawarty 27 listopada 1919 w Neuilly-sur-Seine pod Paryżem, pomiędzy państwami Ententy (?Trójprzymierze) a Bułgarią. W imieniu Bułgarii podpisał go premier Aleksander Stambolijski i minister spraw zagranicznych Teodor Teodorow. W wyniku ustaleń traktatowych Bułgaria straciła: 1. na rzecz Rumunii Dobrudżę Południową (zdobytą w 1916); 2. na rzecz Królestwa SHS (?Jugosławia) okręgi Caribrod, Bosilegrad i Strumica; 3. zachodnią część Tracji (pas między ujściem dwóch rzek: Mesty i Maricy), która przeszła pod administrację Ententy, a 20 kwietnia 1920 została przekazana Grecji. Oderwanie Tracji Zachodniej było równoznaczne z utratą przez Bułgarię dostępu do Morza Egejskiego. Łącznie Bułgaria utraciła 11 278 km2, co stanowiło 11% jej przedwojennego terytorium. Traktat zobowiązywał ponadto Bułgarię do zapłacenia odszkodowań wojennych w wysokości 2,25 mld franków w złocie oraz oddawania Serbom 50 tys. ton węgla rocznie. Liczebność armii bułgarskiej została ograniczona do 20 tys. żołnierzy z zaciągu ochotniczego; nie mogli oni posiadać broni ciężkiej i lotnictwa. (A.D.) NIEMCY – jedno z największych państw europejskich, o powierzchni 357 tys. km2 i ludności wynoszącej 82,7 mln (1999). Po trwającym kilkaset lat rozbiciu, pierwsze zjednoczenie Niemiec nastąpiło w 1871 za sprawą Prus. W XX wiek Cesarstwo Niemieckie, rządzone autorytarnie przez ?Wilhelma II, wkroczyło jako mocarstwo europejskie aspirujące do uzyskania dominującej pozycji na kontynencie (?Mitteleuropa) i powiększenia relatywnie niedużych posiadłości kolonialnych (?Niemieckie kolonie). Dążenia te stały się jedną z głównych przyczyn wybuchu ?pierwszej wojny światowej. Działania wojenne przyniosły początkowo sukces blokowi państw centralnych (?Trójprzymierze), z których najsilniejszym były Niemcy. Walki na froncie zachodnim toczyły się we Francji, a na wschodzie oddziały niemiecko-austriackie wdarły się kilkaset kilometrów w głąb terytorium rosyjskiego. Jednak przedłużająca się wojna, która nabrała charakteru pozycyjnego, doprowadziła stopniowo do osłabienia Niemiec i ich sojuszników. Po przystąpieniu w 1917 do wojny ?Stanów Zjednoczonych, przegrana Niemiec stała się nieuchronna. Podpisanie 11 listopada 1918 układu o zawieszeniu broni zbiegło się z wybuchem rewolucji w Niemczech, w wyniku której Wilhelm II abdykował. 9 listopada 1918 Niemcy stały się republiką. REPUBLIKA WEIMARSKA 1919–1933 W styczniu 1919 odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego, w którym zdecydowaną przewagę uzyskały partie republikańskie: socjaldemokraci (SPD), liberałowie (Niemiecka Partia Demokratyczna) i chadecy (Centrum). 11 lutego 1919 prezydentem został wybrany socjaldemokrata Friedrich Ebert, a w lipcu Zgromadzenie Narodowe, zebrane w Weimarze (stąd nazwa republiki), uchwaliło konstytucję (weszła w życie 14 sierpnia 1919). Konstytucja ustanawiała system parlamentarno-gabinetowy; jedynie w przypadku zagrożenia państwa (co przewidywał art. 48) mogły zostać wprowadzone rządy prezydenckie. Pierwsze lata istnienia republiki obfitowały w burzliwe wydarzenia, których źródła tkwiły zarówno w niezadowoleniu z ciężkich warunków pokojowych (?Wersalski traktat) narzuconych Niemcom przez zwycięskie mocarstwa (?Dawesa i Younga plany), jak i z trudnej sytuacji ekonomicznej (narastająca do 1923 hiperinflacja). Wykorzystywały to żywioły radykalne, które zarówno z pozycji ?komunistycznych (Bawarska Republika Rad 1919, powstanie w Hamburgu 1923), jak i ?nacjonalistycznych (?Kappa pucz ?Monachijski pucz) dążyły do likwidacji systemu demokratycznego. Okres stabilizacji państwa jaki nastąpił po 1923, związany był z poprawą sytuacji gospodarczej i sukcesami w polityce zagranicznej, którą kierował Gustav ?Stresemann (?Locarno). W 1925, po śmierci Eberta, nowym prezydentem został marszałek Paul von ?Hindenburg. Nasilenie działalności ruchów ekstremistycznych nastąpiło po wybuchu w 1929 ?wielkiego kryzysu gospodarczego. Niezdolność partii centrowych do utworzenia stabilnej większości parlamentarnej powodowała częste kryzysy rządowe. Niestabilność polityczna, w połączeniu z gwałtownie narastającym bezrobociem i spadkiem stopy życiowej, niosła za sobą systematyczny wzrost poparcia dla partii antydemokratycznych (komunistów i ?NSDAP). Procesowi temu nie potrafił się przeciwstawić ani prezydent Hindenburg, od początku zresztą sceptyczny wobec systemu republikańskiego, ani też partie opowiadające się za demokracją parlamentarną (?Weimarski syndrom). Kres narastającemu w kraju chaosowi, którego objawem był terror bojówek partyjnych (zwłaszcza nazistowskich SA i ?SS), położyło objęcie 30 stycznia 1933 urzędu kanclerza przez Adolfa ?Hiltera. III RZESZA 1933–1945 Przywódcy prawicy narodowej, którzy ułatwili Hitlerowi dojście do władzy, łudzili się, że NSDAP jako partia współrządząca, honorować będzie zasady systemu demokratycznego. Hitler jednak, po zręcznie przeprowadzonej prowokacji, jaką stało się podpalenie – rzekomo przez komunistów – Reichstagu i prze prowadzeniu manipulowanych wyborów (5 marca 1933), uzyskał 24 marca, dzięki Ustawie o likwidacji nędzy narodu i państwa, prawo do nieograniczonego wydawania dekretów, co zapoczątkowało rewolucję narodową i budowę totalitarnej III Rzeszy. W ciągu kilku miesięcy wszystkie partie polityczne (poza NSDAP) zostały zdelegalizowane. Rozwiązano też związki zawodowe, zniesiono podstawowe prawa obywatelskie i wolność prasy. Tysiące ludzi bez wyroków sądowych zostało uwięzionych w zorganizowanych naprędce obozach (?nazistowskie obozy). Obok przeciwników politycznych prześladowano też – zgodnie z ideologią ?narodowego socjalizmu – ludność żydowską (?Kryształowa noc)