Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Czy kiedykolwiek taka sekta rzeczywiście istniała? Zaskakującą odpowiedzią, której musimy udzielić na to pytanie (po tak wielu badaniach na temat rzekomej herezji wolnego ducha), jest stwierdzenie, że w konwencjonalnym rozumieniu średniowiecznej inkwizycji sekty takiej nie było. Nie istniał żaden tego rodzaju zorganizowany ruch mający wrogi Kościołowi program nauczania, E Fredericą, Corpus documentorum inquisitionis haereticae pravitatis Heerlandicae I, Ghent 1889, przyp. 172, s. 168-169, częściowe tłum. w: G. Leff, Heresy I, s. 314-315 (nie można polecić wykładu Leffa na temat herezji wolnego ducha (rozdz. 4); zob. Grundmann, DA XXIV (1968), s. 284-286; Óffler, EHR LXXXIV (1969), s. 572-576; R.E. Lerner, Free Spirit, s. 8. A. Patschovsky, Strassburger Beginenverfolgungen im 14 ]ahrhundert, DA XXX (1974), s. 56-198 (wyjaśnienie procesów beginek i begardów w Strasburgu na podstawie nowych manuskryptów); zob. s. 117, przyp. 153. Uważa on, że głównym bodźcem do wydania Ad nostrum było zatroskanie herezją wśród episkopatu Nadrenii; zob. także jego uwagi na temat elementów autentycznej herezji w niektórych oskarżeniach o herezję wolnego ducha (s. 98-99). W kwestii synodu w Moguncji, zob. A. Patschovsky, DA XXX, s. 96, 141-142. 33 2 Kor 3, 17. Inkwizycja i nadużycia 261 który przypominałby katarów lub późnych waldensów. Tak naprawdę pojawiali się jedynie pojedynczy mistycy, działający w nieformalnym porozumieniu z podobnie do nich myślącymi przyjaciółmi lub uczniami. Niektórzy z nich pisali lub głosili pewne niebezpieczne poglądy. Ad nostrum zebrało zestaw takich wypowiedzi, sprawiających wrażenie heretyckich lub niemoralnych, gdy wyjęło się je z kontekstu, tworząc z nich herezję i wyznającą ją sektę34. Sobór w Vienne podejmował decyzje w atmosferze dużej wrogości wobec beginek. Z innej bulli wydanej przez ten sobór, Cum de quibusdam, wiemy, że ojcowie tam zgromadzeni poważnie rozważali możliwość otwartej likwidacji ruchu beginek35. Bulla zawiera nawet decyzję o likwidacji, zostaje ona jednak cofnięta w klauzuli dołączonej na jej końcu. Klauzula była wynikiem albo ponownego przemyślenia sprawy, albo dokonanej później poprawki. Jako podstawę likwidacji wymieniono w bulli niebezpieczeństwa związane z rozważaniem przez beginki wzniosłych kwestii teologicznych dotyczących Trójcy Świętej, istoty Boga i sakramentów. Główną przyczyną tej wrogości były napływające z zagranicy doniesienia na temat pojawienia się w Kościele herezji antynomistycznej. Znaczna część dokumentacji soboru w Vienne nie zachowała się, co sprawia, że niemożliwe jest dokładne odtworzenie kontekstu historycznego bulli Ad nostrum. Wyjaśnienie tego, w jaki sposób sobór powiązał herezję antynomistyczną z mistykami, daje nam Zwierciadło Marguerite Porete, możemy bowiem zestawić ze sobą zarzuty stawiane mistykom z twierdzeniami, które były ich podstawą. Zwierciadło było źródłem niektórych spośród podejrzanych twierdzeń potępionych w Ad nostrum. Szósta klauzula bulli, dotycząca poglądu na temat doskonałej duszy, która nie potrzebuje cnót, ma swe źródło w dziele Porete, nie podaje jednak, co znamienne, uzasadnienia, które niesie ze sobą kontekst tego twierdzenia w Zwierciadle. Inne klauzule, dotyczące wstawania podczas Podniesienia, podejścia do postów i modlitw oraz stosunków płciowych, mają swoje odpowiedniki w twierdzeniach zawartych w Zwierciadle albo mogą być wynikiem błędnej ich intepretacji36. Mistycy, których Porete jest reprezentatywnym, choć nie wybitnym przykładem, opisywali niezwykłe stany i traktowali o wielkich tajemnicach bardzo trudnych do wyrażenia w języku codziennym; starając się 34 Główny temat Lernera, Free Spirit; porównaj Grundmann, DA XXI (1965), s. 519-575; zestaw z G. Leff, Heresy I, rozdz. 4 i M. Erbstósser i E. Werner, Ideologńche Probleme des mittelalterlichen Plebejertums: Die freigestige Haresie und ihre sozialen Wurzeln, Berlin 1960, którzy proponują różne wyjaśnienia herezji wolnego ducha (zob. wyjątek u RusselJa, Dissent, s. 143-147), ale są zgodni co do istnienia sekty; omówienie przy takim założeniu tównież w: M. Erbstósset, Striimungen, s. 84-119. P Fredericq, Corpus I, nr 171, s. 167-168; częściowe dum. w: W Mc Donnell, Beguines, s. 524. 36 R.E. Lemer, Free Spirit, s. 82-83