Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

bodźców działających na organizm ze świata otaczającego lub z wnętrza organizmu. Są to przeważnie grupy komórek wyspecjalizowanych, połączonych z za- kończeniami nerwów dośrodkowych odpowiednich -»• łuków odruchowych. R. mogą być narządy wysoko wyspecjalizowane, jak np. oko czy ucho, lub też grupy komórek zwane -»• ciałkami zmysłowymi. Przykładem tych ostatnich są występujące licznie na powierzchni skóry r. związane ze zmysłem czucia. Są to -»• eksteroreceptory, odbierające wrażenia ciepła i zimna, bólu, ucisku (dotyku). Wewnątrz organizmu znajdują się liczne r. czucia wewnętrznego (—»• interoreceptory), r. wrażliwe na zmiany ciśnienia osmotycznego, na chemizm krwi ('->• chemoreceptory) itd. Decydują one o setkach ->• odruchów bezwarunkowych i warunkowych, od których zależy sprawne funkcjonowanie całego organizmu. Drugi typ stanowią r. hormonalne, występujące w komórkach docelowych, czyli wrażliwych na działanie danego hormonu. Typowym przykładem są r. komórek błony śluzowej macicy, które wychwytują z krwi i wiążą estradiol. R. tego typu mogą być specjalne białka związane bądź z błoną, bądź z wnętrzem komórki. Struktura cząsteczki r. jest bardzo swoista. Jeżeli ulegnie ona zmianie, wówczas r. traci zdolność wychwytywania i wiązania hormonu. R. może być również enzym (sam lub połączony z r. białkowym) zlokalizowany w błonie komórki. Hormon wzmaga aktywność tego enzymu, który stan swego pobudzenia przekazuje do wnętrza komórki, reagującej również w sposób jej właściwy, a więc syntezą innego hormonu czy wydzieleniem jakiejś substancji, np. mleka, insuliny. [S.S.] RECESYWN08C <łac. recessus = cofanie się, ustępowanie) — nieujawnianie się '->• allelu w heterozygocie w obecności allelu dominu- jącego (->• dominacja). Allel recesywny oznaczany jest małą literą alfabetu (np. a). Cecha recesywna ujawnia się tylko w homozygocie (aa). [H.K.] REDIA - dziwadel-ka. Żyje w żywicielu pośrednim, którym z reguły jest mięczak. Ma ciało wydłużone, otwór gębowy prowadzący do gardzieli, łączącej się z zawiązkiem jelita w kształcie worka. R. posiada także obszerną jamę ciała, wypełnioną komórkami rozrodczymi, które na drodze partenogenezy dają dalsze pokolenia r. albo -> cerkarie. R. jest stadium krótkotrwałym i nie opuszcza żywiciela pośredniego. [CZ.J.] REDUCENCI <łac. reduco = przyprowadzam z powrotem) — zespół organizmów saprofitycznych (->- roztocza), głównie bakterii i grzybów rozkładających martwą substancję organiczną i stąd czerpiących niezbędną do życia energię. Część jej, nie zużyta jako pokarm, zostaje po dalszej -*- mineralizacji zużyta w postaci prostych związków nieorganicznych przez rośliny zielone. W łańcuchach -»• pokarmowych r. są więc ogniwem łączącym konsumentów z producentami. [A.K.] REDUKCJA CHROMATYNY ~>- mejoza. REDUKCJONIZM <łac. reductto = sprowadzanie) — pogląd zakładający, że zjawiska i procesy złożone należy wyjaśniać przez sprowadzanie ich do procesów prostszych i praw nimi rządzących. W biologii skrajny r. polega na założeniu, że poznanie prawidłowości z zakresu fizyki i chemii wystarcza do zrozumienia wszelkich procesów życiowych. R. stanowi przeciwieństwo -»- kompozycjo-nizmu. [H.K.] REDUNDANCJA GENETYCZNA <łac. redun-dantia == nadmiar) — powtarzanie się jednakowych sekwencji DNA w genomie (->• repe-tytywny DNA). [H.K.] REDYFERENCJACJA <łac. re- = znów, na nowo + differentia = różnica) -»• odróżnico-wanie. REFLEKSY <łac. reflexus ruchy. zgięcie) -*• od- REFUGIUM <łac. refugium = schronienie, ostoja) — obszar występowania •->• reliktów. W historii europejskiej flory w r. przeżyła zepchnięta tam w czasie epoki lodowej roślinność, skąd po stopnieniu lodowca na powrót się rozprzestrzeniła. Najbardziej znanymi r. były: płd. Francja, Półwysep Pirenejski, płn. Włochy, Bałkany i Kaukaz. W Polsce Tatry stanowią obecnie r. dla różnych organizmów występujących tylko na dalekiej płn., a które przybyły tu z lodowcem. [A.K.] REGENERACJA <łac. regeneratio = odnowienie, odrodzenie) — odtwarzanie zużytych, uszkodzonych lub utraconych części ciała, na- rządów, tkanek lub komórek. Rośliny powszechnie wykazują ogromne zdolności do r. U zwierząt, najogólniej ujmując, zdolności do r. są zależne od stopnia zróżnicowania morfologicznego i funkcjonalnego komórek w organizmie, a zatem od stopnia jego rozwoju osob- niczego i rozwoju filogenetycznego grupy, do której należy. Zdolności są większe u organizmów filogenetycznie prymitywniejszych i osobników młodszych. W obrębie poszczególnych typów zwierząt r. nie jest jednak ściśle związana z pozycją systematyczną. Przy- kładem mogą być robaki płaskie: należące do nich niektóre wirki mają ogromne zdolności do r., natomiast spokrewnione z nimi przy- wry nie mają takich zdolności wcale. Najbardziej znanymi zwierzętami obdarzonymi szczególnie dużymi zdolnościami do r. są stułbie i wypławki, które z małych fragmentów ciała potrafią odtworzyć całe osobniki. Na zwierzętach tych wykonano ogromną ilość doświadczeń mających na celu wyjaśnienie biologicznych mechanizmów tego zjawiska. Wykazano, że tkanką głównie odpowiedzialną za r. u niższych bezkręgowców są komórki interstycjalne, występujące u nich w dużych ilościach. Są to komórki totipotencjalne (wszystkomogące), tj. mające zdolności do różnicowania się w różne typy komórek. Prócz niższych bezkręgowców duże zdolności do r. wykazują niektóre pierścienice, skorupiaki, rozgwiazdy i niektóre niższe kręgowce (fraszki, jaszczurki). Pierścienice mogą z części ciała zregenerować cały organizm, podobnie jest u rozgwiazd, natomiast u skorupiaków i płazów występuje tylko odtwarzanie kończyn w przypadku ich utracenia (r. przypadkowa, traumatyczna). U wyższych kręgowców r. sprowadza się tylko do fizjologicznej Odnowy zużytych lub zniszczonych tkanek (r. fizjologiczna) oraz do zabliźniania się ran bądź oparzeń. Do tkanek 579 REGULACYJNY ROZWÓJ Regeneracja kończyny u żaby: l — paczek regeneracyjny (blastema) powstały wkrótce po odcięciu kończyny (strzałki wskazują płaszczyznę odcięcia), 2 — regenerat zdolnych przez całe życie do r. fizjologicznej u wyższych kręgowców należy zaliczyć przede wszystkim układ siateczkowo- śródbłonkowy, naskórek, tkankę łączną (w tym krew i limfę) i tkankę kostną. Nie udowodniono u ssaków r. tkanki nerwowej, jakkolwiek przecięty nerw może się zrastać. U ssaków i człowieka znany jest szczególny rodzaj r., zwany r. kompensacyjną, zdarzający się w narządach parzystych, polegający na przeroście jednego narządu z pary w przypadku usunięcia drugiego (np