Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
238). 5. Spostrzeganie innych ludzi jako nosicieli wysokich ideałów osobowych, wymagań i standardów społecznych i wynikający stąd lęk przed: — negatywną oceną przez innych, — perspektywą dalszego obniżenia samooceny wskutek rozbieżności między własnymi rzeczywistymi cechami i poziomem zachowania się czy działania a akceptowanymi standardami (Encyklopedia pedagogiczna 1993,s. 458). Zajęcia socjoterapeutyczne jako pomoc w korygowaniu obrazu własnej osoby 57 6. Poczucie zagrożenia osobistego w sytuacjach kontaktów społecznych związane ze sposobem spostrzegania innych ludzi. 7. Nastawienie na zagrożenie społeczne, czyli utrwalana gotowość do reagowania lękiem na wszelkie sygnały zagrożenia swej osobowości w sytuacjach kontaktu z innymi ludźmi, a nawet zapowiedzi sytuacji tego typu. Socjoterapia dzieci nieśmiałych Zapobieganie nieśmiałości wymaga odpowiedniego kształtowania osobowości wychowanków, a przede wszystkim dbałości o to, aby wpajane im ideały osobowe były możliwe do doścignięcia, a wynikające z proponowanych ideałów i standardów czynności oraz zadania możliwe do wykonania. Aktywność zaś powinna dawać im poczucie sukcesu i akceptację ze strony innych, zwłaszcza osób znaczących (rodziców, nauczycieli). W postępowaniu z uczniem nieśmiałym nauczyciel-terapeuta winien wykazać takt, zrozumienie specyfiki trudności, powinien stwarzać poczucie bezpieczeństwa i udzielać pomocy w przezwyciężaniu poczucia społecznego zagrożenia i przywracaniu uczniowi wiary we własne siły, możliwości i zdolności. Podjęcie próby przezwyciężenia nieśmiałości u dzieci polega na takim pokierowaniu nimi, by stwarzać im z jednej strony okazję do częstego występowania wobec innych ludzi i w ten sposób przyzwyczajać je do tego typu sytuacji, z drugiej natomiast — tak tworzyć sytuacje, by dawać dzieciom możliwość realnego przeżycia sukcesu, wypierając w ten sposób ich negatywną opinię o własnym funkcjonowaniu — przeświadczenie o niemożności sprostania standardom społecznym (Harwas-Napierała 1979, s. 108). Przeciwdziałać nieśmiałości u dzieci powinni nie tylko dorośli (rodzice, wychowawcy), ale również same dzieci; bez ich współpracy i chęci wydobycia się z obciążającej je właściwości nie można myśleć o pozytywnych rezultatach. Zahamowanie zwykłych reakcji dziecka w sytuacjach, kiedy staje się ono centralnym punktem zainteresowania ze strony innych ludzi (rówieśników, nauczyciela), jest najbardziej charakterystyczną formą przejawiania się nieśmiałości. Nieśmiałość utrudnia dziecku kontakty społeczne, powoduje często unikanie ludzi, działa hamująco na „wykorzystanie" posiadanych zasobów intelektualnych i w efekcie prowadzi do powstania negatywnego obrazu własnej osoby. Jedną z form pomocy tym dzieciom są grupy socjoterapeutyczne, w których pod wpływem zdobywanych doświadczeń społecznych powinny nastąpić w zachowaniach dziecka określone zmiany. Zmiany te mogą umożliwić dzieciom efektywniejszą realizację ich celów życiowych (Strzemieczny 1988, s. 11). Jak wiadomo, pierwszym etapem oddziaływania socjoterapeutycznego jest diagnoza zaburzeń zachowania dziecka. Drugim etapem postępowania socjoterapeutycznego jest programowanie zajęć. Zajęcia polegają na tworzeniu sytuacji uczących, które jednocześnie 58 Małgorzata Cieślicka pełnią funkcję korygującą w stosunku do zachowań dziecka nieśmiałego. Chodzi więc w nich o taką organizację doświadczeń dziecka, aby pozwoliły one na zaspokojenie potrzeb emocjonalnych i aby wprowadzały nowe formy zachowania się oraz nowe czynności poznawcze. Na scenariusz zajęć z dzieckiem nieśmiałym podczas 10 spotkań 90- oraz 120-minutowych składały się ustrukturalizowane sytuacje, przybierające postać gier, zabaw, inscenizacji. W zajęciach odbywających się raz w tygodniu na terenie szkoły uczestniczyło 8 dzieci: 3 chłopców i 5 dziewczynek z klasy I-III. Dzieci zostały wytypowane przez swoich nauczycieli-wychowawców w porozumieniu z pedagogiem szkolnym. Ze wszystkimi dziećmi przeprowadziłam rozmowę zachęcającą do udziału w zajęciach, ponadto kontaktowałam się z rodzicami tych uczniów informując ich o celach i treści zajęć socjo-terapeuty czny ch. Scenariusze zajęć socjoterapeutycznych > . • • • :? ZAJĘCIA I. TWORZYMY GRUPĘ Cele: — wzajemne poznanie się dzieci, — tworzenie sytuacji sprzyjających wyrażaniu własnych uczuć, przezwyciężenie nieśmiałości, — rozwijanie umiejętności komunikowania się, — integracja grupy, — zapewnienie uczestnikom w zajęciach poczucia bezpieczeństwa i akceptacji. Przebieg zajęć — co będziemy robić na zajęciach (bawić się, rozmawiać, poznawać się), — czego nie będziemy robić (oceniać, stawiać stopni, krytykować), — wyjaśnianie, co to jest krąg i kiedy go tworzymy, — zawarcie kontraktu. Będziemy spotykać się: ustalenie dnia spotkania, godziny i czasu trwania zajęć, miejsca spotkań. — grupa zamknięta — wyjaśnienie. Prezentacja i autoprezentacja — osoba prowadząca podaje swoje imię, informując, że dzieci będą się zwracać do niej „proszę pani", — nauczyciel przedstawia dzieci, wykorzystując informacje wcześniej zebrane. 1. Zabawa „Wykrzykiwanie imion" (por. s. 36, 2). 2. Zabawa „Imię i nastrój". Dzieci mówią swoje imiona w nastroju radosnym, potem smutnym. Wszyscy powtarzają. 3. Zabawa „Stonoga — hej!". Dzieci tworzą pociąg i idą śpiewając: Idzie sobie stonoga, stonoga, stonoga, , Idzie sobie stonoga, stonoga — hej! Zajęcia socjoterapeutyczne jako pomoc w korygowaniu obrazu własnej osoby 59 Na słowa „Stonoga — hej!" zatrzymują się. Pierwsze dziecko odstawia nogę, mówi „pierwsza noga" i dodaje swoje imię; „druga noga..." Ostatnie dziecko mówi „odwłok" i biegnie na początek pociągu. 4. Zabawa — „Imiona i piłka". Dzieci, siedząc w kręgu, przekazują piłkę. Każdy, kto ją złapie, mówi swoje imię i imię osoby, od której ją dostał. Mam na imię ... dostałam piłkę od... 5. Rysunkowa autoprezentacja (patrz s. 36, 5). 6. Sporządzenie „albumu spotkań" (patrz j.w.). 7. Zakończenie zajęć. Nauka piosenki grupowej zaproponowanej przez nauczyciela lub przez dzieci. Nauka piosenki grupowej pt. „Jesteśmy..." Dzieci Jesteśmy muzykanci przychodzimy z daleka my potrafimy grać Nauczyciel Jestem muzykantem przychodzę, z daleka Ja potrafię grać na pianinie ... .. . . a pianino ... ^ a skrzypce na fujarce Pożegnanie. Zabawa „Zzum". Wszyscy stoją w kręgu. Pierwsza osoba wraz z ruchem głowy przesyła dźwięk „zzum". Osoba następna odpowiednim ruchem głowy przesyła ten dźwięk dalej. W ten sposób kończymy każde zajęcia. ZAJĘCIA II