Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

) oraz służba domowa. Podział ten był adekwatny do ówczesnej feudalnej struktury Francji. W takim społeczeństwie dochód czysty wędruje z klasy do klasy w postaci różnego rodzaju dóbr. To krążenie dóbr Quesnay przedstawił właśnie w postaci rysunku skonstruowanego analogicznie do schematu obiegu krwi w organizmie ludzkim. Polityka W praktyce polityki gospodarczej fizjokraci popierali wolny handel, gospodarcza ro}ę państwa w spełnianiu swych funkcji oraz koncepcję jednego podatku. Walczyli z merkantylistyczną doktryną dodatniego bilansu handlowego. Do zadań państwa fizjokraci zaliczali: strzeżenie porządku naturalnego, nauczanie Za E. Lipińskim, Historia powszechnej .... op. cit., s. 222. Ibidem, s. 225. 2. Główne szkoły m\śli ekonomicznej 37 (oświata) oraz ochronę monarchii dziedzicznej. Popierali roboty publiczne, bowiem dobry stan dróg i kanałów potrzebny jest dla pomyślnego rozwoju rolnictwa. Na realizację ograniczonych funkcji (w porównaniu z koncepcjami merkantylistycznymi) państwo potrzebuje dochodów, które uzyskuje w postaci podatków. Podatki mogą być pobierane jedynie od dochodu czystego. Ponieważ dochodem tym rozporządza klasa właścicieli, to oni powinni płacić podatki. W ten sposób system podatkowy państwa staje się systemem jedynego podatku od dochodu czystego. Część fizjokratów głosiła koncepcje sprzyjające przejściu do teorii klasycznych w ekonomii. Zaliczyć można tu m.in. J. Turgota (1726-1781) negującego tezę o wyłącznej produkcyjności rolnictwa. Turgot zajmował się też problematyką wartości kapitału i procentu. Zagadnieniem wartości pomijanym przez fizjokratów zajmował się także E.B. Condillac (1715-1780). Na podstawie swojej koncepcji subiektywnie pojmowanej wartości Condillac stwierdza produkcyjność wszystkich rodzajów pracy przetwarzającej materię, a nie tylko pracy w rolnictwie. Propagował też wolność pracy i handlu. 2.4. Szkoła klasyczna w ekonomii W poprzednich punktach tego rozdziału omówione zostały dwie najważniejsze szkoły poprzedzające powstanie i rozwój nowoczesnej ekonomii w postaci szkoły klasycznej. Jej początek kojarzony jest zwykle z nazwiskiem angielskiego ekonomisty A. Smitha (1723-1790) oraz z jego głównym dziełem Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, które ukazało się w 1776 r. Publikacja ta była pierwszym pełnowymiarowym traktatem naukowym z ekonomii. Stwierdzenie to nie neguje wkładu innych, wcześniejszych ekonomistów w ukształtowanie ekonomii jako nowoczesnej dyscypliny naukowej, takich np. jak Quesnay, Turgot lub Cantillon l2. Ma natomiast podkreślić wkład Smitha w rozwój nowoczesnej ekonomii oraz rozwiązywanie jej podstawowych problemów (produkcji, podziału i mechanizmu cen, popytu i podaży). Szkoła klasyczna jest to szkoła myślenia ekonomicznego zakładająca. Szkoła że gospodarka w długim okresie, jeżeli nie będzie się zakłócać jej funk- klasyczna cjonowania, zapewnia rozwój w warunkach ogólnej równowagi ekonomicznej. w ekonoin11 Zgodnie z tą koncepcją wzrost bezrobocia prowadzi do obniżenia realnych stawek płac, bo większa liczba pracobiorców będzie konkurować o (daną) mniejszą liczbę stanowisk pracy, spadek ceny pracy spowoduje natomiast wzrost zatrudnienia i w konsekwencji ożywienie produkcji. Nierównowaga na rynku wywołana jest przez przejściowo działające czynniki. Za bezrobocie Por. M. Blaug, Teoria eknomii. Ujęcie retrospektywne. Warszawa 1994, s. 81. 38 Stefan Marciniak i niedostateczną produkcję odpowiedzialne są złe przepisy ograniczające elastyczne kształtowanie stawek płac w zależności od popytu i podaży oraz związki zawodowe. Należy zatem znieść wszelkie ograniczenia hamujące elastyczne kształtowanie się cen i płac. Klasyczni ekonomiści są również zdania, że pieniądz nie jest w stanie zmienić realnych wielkości zmiennych ekonomicznych. Zmiany podaży pieniądza wpływają na ogólny poziom cen, nie mają jednak wpływu na relacje względne cen dóbr i usług, czyli zakładają neutralność pieniądza. Najbardziej znanymi przedstawicielami tego kierunku są: już wcześniej wymieniony A. Smith " oraz D. Ricardo, J.B. Say, J.S. Mili. Część historyków myśli ekonomicznej zalicza do tej szkoły również K. Marksa l4. Dorobek szkoły neoklasycznej Kierunek subiekty-wistyczny a szkoła psychologiczna 2.5. Szkoła neoklasyczna szeroko pojmowana Kontynuację głównych myśli szkoły klasycznej oraz próby przezwyciężania trudności, na jakie ona napotykała, prezentują w swoich publikacjach neoklasy-cy pojmowani sensu largo. Zdaniem wielu historyków myśli ekonomicznej ich wkład w rozwój nowoczesnej ekonomii oceniany jest jako największy i trwały. Za najwybitniejszych jej przedstawicieli uważa się A. Marshalla i J.M. Keynesa. W Polsce do tej szkoły zalicza się m.in. A. Krzyżanowskiego, E. Taylora i E. Lipińskiego. Dorobek tego kierunku jest wszechstronny, dotyczy metodologii, teorii produkcji, konkurencji doskonałej i niedoskonałej, teorii pieniądza. Szkoła ta udoskonaliła metody badań ekonomicznych m.in. poprzez wprowadzenie momentu czasu do analizy cen i kosztów, poprzez rozwój teorii koniunktury, sprzęgnięcie teorii pieniądza z analizą realnych procesów gospodarczych. Zwiększyła tym samym przydatność ekonomii dla polityki i praktyki gospodarczej. Szkołę neoklasyczna cechuje ujęcie eklektyczne, tzn. stosowanie niejednorodnej metodologii. Znajduje to wyraz w próbach pogodzenia elementów obiektywnych z subiektywnymi. W ten sposób szkoła ta wchłonęła dorobek ekonomii klasycznej, bazującej na wynikach analizy czynników obiektywnych, oraz dorobek szkoły psychologicznej, charakteryzującej się skrajnym subiektywizmem w analizie zjawisk gospodarczych. Zaadaptowała też dorobek rozwijającej się szkoły matematycznej, jej próby wykorzystania matematyki w ekonomii. Kierunek subiektywistyczny często jest utożsamiany ze szkołą psychologiczną. Tymczasem zakres zainteresowań przedstawicieli tego kierunku jest dużo szerszy. Powstał on po 1870 r. przede wszystkim jako próba wyeliminowania sprzeczności, na które napotykali klasycy ekonomii w teorii " Główna publikacja tego autora wydana w Londynie w 1776 r. Ań Inąuiry into the Naturę and Causes of the Wealth of Nations uznana została za podstawowe dzieło ekonomii klasycznej. 14 Por. M. Blaug, Teoria ekonomii ..., op. cit., s. 297. 2. Główne szkoły myśli ekonomicznej 39 wartości i cen. W przeciwieństwie do teorii klasycznej, opierającej się na wielkościach realnych, był to kierunek preferujący analizę kategorii subiektywnych