Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
39 propretor — tzn. były pretor; Tytus Otacyliusz był pretorem w r. 217. W r. 216 jako propretor miał komendę nad flotą na wodach sycylijskich. w królestwo Hierona — Hieron, król Syrakuz na Sycylii (r. 268—215), od czasu pierwszej wojny punickiej był sprzymierzeńcem Rzymian; wschodnia część wyspy należała do niego, ^ zachodnia do Rzymian. 41 obok Wysp Egacfcich — blisko zachodniego wybrzeża Sycylii. 42 Lilibeum — miasto portowe w Sycylii zachodniej, dziś Marsald. 43 konsula i pretora — nieściśle, bo przecież Otacyliusz był propretorem. 264 LIWIUSZ: DZIEJE KSIĘGA XXII, ROZDZ. 57 265 uchwalono, by wysłać do Kanuzjum, do tamtejszego wojska, Marka Klaudiusza 44, mającego dowództwo nad flotą stacjonowaną w Ostii45, a napisać konsulowi, by po oddaniu pretorowi dowództwa nad wojskiem przybył do Rzymu, najprędzej jak tylko zdoła bez szkody dla interesów państwowych. Oprócz tak wielkich klęsk różne prodigia w wprawiły Rzymian w przerażenie, ale zwłaszcza to, że w tym roku złapano na uprawianiu nierządu dwie westalki, Opimię i Florenie; jedną zgodnie z obyczajem żywcem pogrzebano obok porta Collina, druga popełniła samobójstwo; Lucjusza Kanty liusza, pisarza' naczelnego kapłana (nazywają takich ludzi obecnie ,,młodszymi kapłanami"), który uprawiał nierząd z Flo-ronią, kapłan najwyższy na miejscu publicznym tak; ochłostał, że ten wśród razów zakończył życie. Ponieważ, jak to zwykle bywa, ten grzech wśród tylu klęsk uznano za oznakę gniewu bożego, kazano dziesięciu mężom zasięgnąć porady ksiąg sybillińskich 47, a Kwin-tusa Fabiusza Piktora 48 posłano do wyroczni delfickiej z zapytaniem, jakimi modłami i ofiarami mogą przebłagać bogów i jaki będzie koniec tak strasznych klęsk. Na razie na podstawie ksiąg proroczych spełniono kilka nadzwyczajnych ofiar: wśród nich na Rynku Wołowym 44 pretor Marek Klaudiusz — Marcellus, który jako konsul w r. 222 odniósł zwycięstwo nad Insubrami w górnej Italii. W r. 216 był pretorem i miał komendę nad flotą rzymską stacjonującą w Ostii. Zasłynął w późniejszej fazie drugiej wojny pu-nickiej jako pogromca Kartagińczyków (obrona Noli w r. 216— 215, zdobycie Syrakuz w r. 212, itd.); otrzymał miano miecz . Rzymu. 45 Ostżd — port nad Morzem Tyrr.eńskim, u ujścia Tybru. 48 prodigia. — tak nazywano niezwykłe znaki w przyrodzie, u zwierząt lub ludzi, które uważano za oznaki gniewu bogów. 47 Por. przypis 17 do rozdziału l księgi XXII. 48 Kwintus Fabmsz Piktor był pierwszym annalistą rzymskim, napisał swe dzieło po grecku. zakopano żywcem w ziemi Galia i Gallijkę, Greka l Greczynkę, w lochu wyłożonym kamieniami, a zbro- czonym już przedtem krwią ofiar ludzkich", choć nie jest to bynajmniej właściwa rzymska ofiara. W ten sposób, jak sądzono, przebłagano dostatecznie gniew bogów. Markus Klaudiusz Marcellus posłał z Ostii do Rzymu dla obrony miasta półtora tysiąca żołnierzy, których miał zaciągniętych do służby we flocie; wysłał on przodem z trybunami legion okrętowy (był to legion trzeci) do Teanum Sidicinum50, dowództwo nad flotą przekazał swemu koledze Publiuszowi Furiuszowi Fi- lusowi, a sam po kilku dniach podążył do Kanuzjum pośpiesznym marszem. Następnie na mocy pełnomocnictwa senatu mianowano dyktatorem Marka Juniu-sza51, a dowódcą jazdy Tyberiusza Semproniusza 5a; ci rozpisali pobór wojskowy i zaciągnęli do wojska młodszych poczynając od siedemnastu lat, a nawet niektórych jeszcze młodszych. Sformowano z nich cztery legiony i tysiąc konnych. Posłano także do sprzymierzeńców i wszystkich Latynów, aby zgodnie z układem otrzymać żołnierzy. ^Kazano zebrać broń zaczepną, broń odporną i inne przybory wojskowe, a stare łupy nieprzyjacielskie ściągnięto ze świątyń i portyków. Brak ludzi wolnych i konieczność stworzyły także inny rodzaj, nie stosowany przedtem, poboru: zakupiono na 49 Czyn ten miał miejsce w okresie wojen z Galiami, o czym wspomina Zonaras VIII 19. 50 Teanum Sidicinum — miasto w Kampanii, dziś Teano. 51 Marek Juniusz z przydomkiem Pera był konsulem w r. 230. Co do urzędu dyktatora por. przypis 14 do rozdz. 29 ks. II. 52 Był to Tyberiusz Semproniusz Grakchus, później prowadził wojnę podjazdową przeciw Hannibalowi, zginął w zasadzce W r