Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Łącznie z negatywnym wpływem kombinatu w Bajkalsku zanieczyszczenia pochodzące z zakładu selengińskiego i całego ośrodka przemysłowego Ułan Ude przyczyniły się do zakłócenia równowagi ekologicznej południowej części Bajkału. Wymiana wód w jeziorze zachodzi bardzo powoli i trwa około 400 lat. Roczny przepływ wynosi zaledwie 0,26% całej masy wody. Dlatego też duża koncentracja zanieczyszczeń może spowodować nieodwracalne zmiany w ekosystemie Bajkału. Kompleksowe badania wpływu zanieczyszczeń na życie biologiczne jeziora wykazały, że zawarte w nich substancje toksyczne powodują obumieranie planktonu, który jest biologicznym filtrem jeziora oraz intensywny rozwój heterotroficznych i gnilnych bakterii. Badania morfologiczne krwi ryb także wskazały na obecność w wodach jeziora związków toksycznych pochodzących ze ścieków przemysłowych. Zanieczyszczenia pochodzące z Kombinatu Selengińskiego stanowią przeszkodę dla płynących na tarło w górę Selengi lipieni i omu- li, a także zagrażają ich narybkowi na płyciznach przy uj ściu rzeki. Obecnie zmiany wywołane przez zanieczyszczenia maj ą charakter lo- 262 Nawet małe ilości substancji trujących w okolicy zrzucania ścieków przemysłowych do Baj -kału będą niegojącymi się ranami w jego masie wodnej. Zanieczyszczenia z roku na rok będą narastać i stopniowo uwidaczniać coraz bardziej niekorzystny wpływ na żywą naturę jeziora... Endemiczne odmiany żywych istot Bajkału nie znoszą najmniej -szych śladów zanieczyszczeń. Niebranie pod uwagę trudności, czy czasami wręcz nieuniknionych awarii przy pracy oczyszczalni, jest w wypadku tego jeziora absolutnie niedopuszczalne. W sprawie ochrony Bajkału nie można być uległym. Profesor Uniwersytetu Irkuckiego M. Kożow kalny. Jednakże z upływem lat może dojść do dużej koncentracji zanieczyszczeń i rozprzestrzenienia się ich na cały akwen, co spowoduje nieodwracale zmiany w ekosystemie całego Bajkału. Nie bez znaczenia dla czystości jeziora jest także istnienie tuż przy jego południowym brzegu Kolei Trans- syberyjskiej eksploatowanej już od 100 lat. Koncentracja wzdłuż linii kolejowej ośrodków przemysłowych i licznych osad oraz znaczny ruch na szlakach komunikacyjnych są stałym źródłem zanieczyszczeń przybrzeżnych wód Bajkału. Stanowi to także zagrożenie dla ekosystemów lądowych. Utrzymanie czystości Bajkału związane jest z koniecznością ochro- ny nadbajkalskiej tajgi. Lasy stanowią naturalny filtr spływających do jeziora wód, chronią stoki górskie przed erozją. Wyrąb lasów na obszarze zlewni Bajkału stanowi poważne zagrożenie dla jeziora i całości środowiska przyrodniczego. Innym problemem jest duże nasilenie ruchu turystycznego w południowej części wybrzeża. Obserwuje się degradację naturalnych zbioro - wisk roślinnych m.in. w rejonie Małego Morza. Z ruchem turystycznym wiąże się też nierzadko powstawanie groźnych pożarów tajgi. W czasach ZSSR planowano budowę drogi wokół Bajkału oraz sieci ośrodków i kempingów gotowych do przyjęcia tysięcy wczasowiczów. Na szczęście dla Bajkału realizacja tych projektów nawet się nie rozpoczęła, a turystyka w tym regionie opiera się na transporcie wodnym i trasach pieszych. Skromna baza turystyczna istnieje jedynie w południowej części jeziora. Środkowe i północne wybrzeże wciąż pozostaje dzikie i trudno dostępne. 263 Ciężka sytuacja materialna ludności sprawia, że w wielu rejonach poważnym problemem jest kłusownictwo. Istniejące prawo łowieckie nie jest respektowane. W czerwcu 1985 r. Akademia Nauk ZSSR otrzymała nagrodę specjalną ONZ za ochronę "perły światowej przyrody - jeziora Bajkał" Ochrona przyrody nad Bajkałem Niezwykłość i unikatowość Baj - kału oraz otaczającego go górskiego krajobrazu od dawna przyciągała uwagę przyrodników. W związku z napływem osadników i stopniowym rozwojem gospodarczym regionu pojawiły się postulaty ochrony pierwotnej przyrody jeziora i jego niepowtarzalnego piękna. Działania na rzecz ochrony środo- wiska przyrodniczego tych terenów oraz ogólnoświatowe zainteresowanie problemami zachowania czystości wód Bajkału nasiliły się w latach 80. XX w. Zaowocowały one opracowaniem szczegółowego planu utworzenia systemu obszarów chronionych wokół jeziora. Obecnie nad Bajkałem funkcjonują trzy zapowiedniki (rezerwaty) i trzy parki narodowe. Zapowiedniki są najwyższą obowiązującą w Rosji formą ochrony przyrody. Ich zadaniem jest zachowanie całości przyrody w nienaruszonym pierwotnym stanie, przy maksymalnym ograniczeniu ingerencji człowieka w zachodzące tu naturalne procesy (ochrona ścisła). Na terenie zapowiednika prowadzi się regularne badania naukowe, a tu- rystykę ogranicza się do minimum. Tą formą ochrony obejmowane są tereny szczególnie cenne. W okolicach Bajkału istnieją zapowiedni - ki: Barguziński, Bajkalski i Bajkał- sko-Leński. Parki narodowe są nową formą ochrony obowiązującą na terytorium Rosji