Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Problem klasyfikacji doktryn politycznych jest wyjątkowo złożony przede wszystkim ze względu na nieostrość kryteriów występujących przy próbach klasyfikacji. Proponowane podejścia klasyfikacyjne należy traktować jako pewną projekcję uszeregowania tylko doktryn, mając na uwadze trudności wyni- kające z niejasności w wyznaczaniu granic między różnymi grupami doktryn. 2 4 2 Biorąc pod uwagę kryterium historyczne, doktryny polityczne można podzielić na odpowiadające danym formacjom społeczno-ekonomicznym. W związku ~ tym dadzą się wyróżnić: 1) doktryny starożytności odpowiadające formacji niewolniczej, 2) doktryny średniowiecza odpowiadające formacji feudalnej, 3) doktryny czasów nowożytnych odpowiadające danemu państwu kapitalistycznemu, 4) doktryny wspólczesne odpowiadające zarówno przekształceniom formacji kapitalistycznej, jak i socjalistycznej. Przyjmując za kryterium postęp cywilizacyjny dzieli się doktryny polityczne na: 1) rewolucyjne, 2) konserwatywne, 3) reakcyjne. Doktryny rewolucyjne zakładają konieczność przekształceń społecznych w drodze rewolucji. Rewolucja jest tu czynnikiem decydującym i odgrywającym dziejową rolę w procesie przekształceń społecznych. Przykładem może być tu marksizm-leninizm i przekształcenia rewolucyjne w Rosji. Doktryny konserwatywne odwołują się do idei postępu, jako czynnika modyfikującego i doskonalącego stosunki społeczne na zasadzie stopniowych zmian. Ewolucja jest tu czynnikiem zasadniczym w rozwoju społecznym. Przykładem tej orientacji mogą być poglądy Ch. Monteskiusza i E. Burke oraz ich wpływ na rozwój społeczny w Europie. Doktryny reakcyjne zasadzają się na wierze w porządek przedrewolucyjny jako wzorzec kształtowania stosunków społeczno-gospodarczych i politycznych. Stan społeczny przedrewolucyjny jest tu wyznacznikiem poglądów na rozwój społeczny. Przykładem tego rodzju poglądów są szkoły kontrrewolucyjne uzasadniające wartości porządków przedrewolucyjnych. Przedstawiona klasyfikacja dokonana zostala dla celów porządkowych i poznawczych. Podobnie jak każda klasyfikacja, jest dyskusyjna i wykazuje pewny schematyzm. Nie ma idealnych podziałów i zaszeregowań zjawisk politycznych. 3. -Programy polityczne Programy polityczne są najczęściej kojarzone z ideologią i doktrynami politycznymi. Ideologia składa się z twierdzeń ustalonyćh na drodze naukowego poznania przez teoretyków intelektualistów. Doktryna polityczna zawiera poglądy na kierunki i cele działania wyraźnie zaznaczone w czasie i przestrzeni. Ideologia uzasadnia działania polityczne w całości, tłumaczy sens polityki. Doktryna sprowadza je na tory praktycznego działania, sama bądąc zespołem poglądów teoretycznych. Program polityczny zastosowuje doktrynę w konkretnej sytuacji bądź wydzieloną z wielu sytuacji. Program zakłada, że sytuacje mające ulec przekształceniu są wysoce prawdopodobne. A zatem program przenosi założenia ideowe polityki (ideologię) na teren praktycznego działania w dosłownym tego słowa znaczeniu. ~ a ~ z F. Rysżka trafńie zauważa, że "doktryna straszy jak gdyby samą nazwą, O doktrynach uczą się studenci prawa, nauk politycznych, specjalności nauk humanistycżnych, 'ale nie zwyczajni ludżie. Twórcy doktryny to głównie pisarze i intelektuali~ci, marzyciele i entuzjaści - ludzie którzy nie "mają władży"; a nawót szansy, aby ich posłuchano. Doktryna jest wytworem rzeczy i wyobraźni"~~. Podczas gdy program wedle tego autora - jest wytworem "chłodnej kalkulacji polityków i ekspertów". Program kojarzy się z doktryną zorganizowanych grup, względnie wyraźnie określonych podmiotów działania politycznego. Programy publikuje się w gazetach, omawia na zebraniach i w kręgach rodzinnych. Program jesttworem bliskim i ludzkim. Program jest po- trzebny w publicznym działaniu. Ta ogólna charakterystyka ma istotne znaczenie dla uzmysłowienia cech swoistych doktryny politycznej i programu politycznego - zjawisk politycznych pozostających w ścisłej zależności. Program polityczny należy do rozwiniętej formy myślenia politycznego wyraźnie.rozwijanej w XIX i XX wieku. W klasyfikacji porządkującej zjawiska polityczne,wiąże się ściśle z działaniami politycznymi. Wedle W.T