Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

Powtarzanie jak eille S^ na Pami?ć niL zapewniają na ogół tak trwałych wiadomości, uje. rn°dzielne rozwiązywanie dostępnych uczniom problemów. Rów-pa Uczenie się problemowe wymaga powtarzania materiału, a nawet Po\Vt eS° opanowywania pewnych treści. W tym jednak wypadku ścj i rzanie nie jest główną metodą utrwalania wiadomości i umiejętno-2 sPełnia iedvnie funkcie Domocnicza. 128 Podstawy dydaktyki ogólnej Zasady nauczania 129 /o,., °>v/' 8. Zasada operatywności wiedzy uczniów Proces nauczania-uczenia się byłby jednostronny, gdyby zan uczniom tylko wiedzę bierną, tj. "umiejętność reprodukowania w' ^ mości lub nabywanie biegłości motorycznej w takich czynnościach x pisanie na maszynie lub niektóre czynności produkcyjne" (Tom ' J^ ski, 1970, s. 113). Dlatego też dobrze jest, kiedy nauczyciel st^ np ^ wski, ly/u, s. 113;. uiatego tez aoDrze jest, Kiedy nauczyciel sytuacje wymagające od dzieci i młodzieży nie tylko przyswaja'^ i odtwarzania wiadomości i umiejętności zalecanych przez program l '* również, a nawet przede wszystkim, posługiwania się nimi w nr ' szkolnej i pozaszkolnej. Uczniowie powinni zarazem wykorzystyw zdobytą wiedzę w sposób planowy i świadomy, a to wymaga od nici możliwie pełnej samodzielności myślenia i działania. Chcąc bowiem samodzielnie realizować określone zadania, muszą wykazywać inicja. tywę i pomysłowość, posługiwać się posiadanymi wiadomościami w sytuacjach różnych od tych, w jakich je sobie przyswajali. Wtedy też. poszukując np. pomysłu rozwiązania jakiegoś problemu, zdobywają nowe wiadomości i umiejętności, dzięki którym uczą się "nie dla szkoły, lecz dla życia". W wyniku takiego właśnie uczenia się opanowują wiedzę, którą - w przeciwieństwie do wiedzy "biernej" oraz przyswajanej w toku wyłącznego "uczenia się z książek" - będziemy nazywać wiedza operatywną. Wiedza operatywna spełnia w życiu współczesnego człowieka bardzo ważną rolę, toteż w nauczaniu trzeba stosować specjalne zabiegi, aby zapewnić ją uczniom różnych typów szkół i różnych szczebli nauczania Z tego właśnie powodu zasada operatywności wiedzy uczniów należy w zasad najważniejszych. Jakie reguły dydaktyczne z niej wynikają? Mówiąc najogólniej, są to reguły akcentujące potrzebę wdrażaj dzieci i młodzieży do dostrzegania, formułowania i samodzielni rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i praktyczny^ Wyjaśnijmy, że problem jest to trudność o charakterze teoretycznym praktycznym, której przezwyciężenie wymaga aktywnej, badawczej P^ stawy ze strony uczącego się podmiotu i prowadzi do wzbogać ^ posiadanej przezeń wiedzy. Dzięki właściwej realizacji tych reguł ucz r wie poddają wszechstronnej analizie problem, z jakim się zLtl< ^ ^formułują na tej podstawie hipotezy jego rozwiązania, uzasadni • . ( w świetle posiadanej wiedzy, wybierając najlepszą, opracowuj? " działania zgodny z wybraną hipotezą, wykonują go, a następniL s" dzają i oceniają uzyskane rezultaty. j ^ pienione czynności określa się łącznie mianem nauczania prob-20 Ich Punktem wyjścia jest praktyka pako źródło wiedzy), od |VVL ",WL przechodzi do formułowania uogólnień (myślenie abstrak-następnie sprawdzić je znowu w praktyce (jako kryterium 'dziwości wiedzy o świecie). 9. Zasada wiązania teorii z praktyką Zasada wiązania teorii z praktyką służy przygotowaniu dzieci lodzieży do racjonalnego posługiwania się wiedzą teoretyczną w róż-' rakich sytuacjach praktycznych, do przekształcania otaczającej rze-zywistości. Formy realizacji tej zasady w pracy dydaktyczno-wycho-wawczej mogą być rozmaite, gdyż w działalności poznawczej człowieka czynności praktyczne spełniają różnorakie funkcje. W szczególności funkcje te mogą się sprowadzać do łączenia teorii z praktyką i traktowania tego związku jako źródła wiedzy o świecie, jako kryterium prawdziwości tej wiedzy, wreszcie jako zespołu działań historycz-no-społecznych, jednostkowych i zbiorowych, pozwalających człowiekowi świadomie zmieniać rzeczywistość Wymienione formy łączenia teorii z praktyką wystąpiły dość wyraźnie na lekcji fizyki zrealizowanej według zaleceń metodycznych opracowanych P^ez Konstantego Lecha (1971, s. 13 i nast.). ys- 5. Przyrząd do demonstrowania zjawisk hydrostatycznych P probówka obciążona przy otworze pierścieniem ołowianym wąż gumowy cylinder szklany szczelnie zamknięty cylinder szklany otwarty G A R posługując się przyrządem przedstawionym na rys. 5, uczniami dział ,,Hydrostatyka". Nie poprzestał przy tym na lu wniosków z doświadczeń przeprowadzonych poprzednio, 130 Podstawy dydaktyki ogólnej aby uczniowie przewidywali występowanie zjawisk, stawiali ' dotyczące tych zjawisk hipotezy oraz sprawdzali je w t- prowadzanych doświadczeń. Na lekcji uczniowie mieli przy tv ° C'e następujące problemy: 7''°->i-| 1. Przewidzieć, co się stanie z probówką p, jeżeli cylinder K podniesiony do góry. ~°s. 2. Przewidzieć, czy probówka wypłynie, jeżeli cylinder fi przywrócony do pierwotnego położenia. ~°si