Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Rozpatrywanie zachowania w kategoriach przebiegów jest dla wielu celów zupełnie wystarczające. Jednakże w pewnych okolicznościach konieczne jest zawarcie w pojedynczej jednostce czy sformułowaniu zachowania występującego przez czas dłuższy. Taką dłuższą funkcjonalną jednostkę zachowania określa się jako serię {serial). ...zorganizowaną kierunkowo, nieciągłą sekwencję przebiegów można nazwać serią. A zatem seria (tak jak przyjaźń, małżeństwo, kariera zawodowa) jest to względnie długa jednostka funkcjonalna, którą można odwzorować jedynie z grubsza. Trzeba zarejestrować decydujące przebiegi z całej serii, biorąc pod uwagę takie wskaźniki rozwoju, jak zmiany dyspozycji, wzrost wiedzy i zdolności, podniesienie jakości wykonywanej pracy itd. Żaden przebieg w serii nie może być zrozumiany bez uwzględnienia przebiegów, które do niego doprowadziły, i bez uwzględnienia celów i oczekiwań osoby działającej oraz jej programu na przyszłość (Murray, 1951b, s. 272). Tak więc przedstawienie zachowania w kategoriach serii jest niezbędne dlatego, że pewne przebiegi są tak ściśle związane ze sobą, iż nie można badać ich oddzielnie nie niwecząc ich pełnego znaczenia. Programy serii i rozkłady czasowe Bardzo ważną dla jednostki funkcję pełnią programy serii {serial programs); są to uporządkowane kolejno układy celów cząstkowych, sięgające w przyszłość nawet na miesiące lub lata, które —jeśli wszystko idzie dobrze — doprowadzają w końcu do pewnego pożądanego stanu końcowego. Na przykład dana osoba stawia sobie za cel uzyskanie stopnia doktora medycyny, lecz sytuację obecną dzielą od tego celu lata studiów i specjalistycznej praktyki. Jeśli osoba ta opracuje sobie zbiór celów cząstkowych, z których każdy zbliżają w pewnej mierze do osiągnięcia tego tytułu, to zbiór taki nazwiemy programem serii. Doniosłe znaczenie mają także rozkłady czasowe {schedules), które pozwalają zredukować konflikty między rywalizującymi potrzebami i obiektami stanowiącymi ich cel, umożliwiając wyrażanie tych tendencji w różnym czasie. Dzięki rozkładowi Struktura osobowości 203 czasowemu dana osoba może w maksymalnym stopniu osiągać różne cele. Jeśli ktoś potrafi sprawnie konstruować rozkłady czasowe, to może znacznie zmniejszyć liczbę i natężenie swych konfliktów. W późniejszych latach Murray określił programy serii i rozkłady czasowe wspólnym terminem porządkowanie (ordinatioń), który obejmuje zarówno proces planowania, jak i wynik tego procesu — opracowany program lub rozkład czasowy. Zgodnie z obecnymi poglądami Murraya porządkowanie jest wyższym procesem psychicznym, na tym samym poziomie co poznanie {cognitiori). Celem poznania jest kompletne pojęciowe zrozumienie środowiska. Gdy jednak sytuacja zewnętrzna jest już wystarczająco zrozumiała, wówczas włącza się proces porządkowania w celu opracowania sposobu działania oraz zaplanowania strategii i taktyki. Zdolności i osiągnięcia W przeciwieństwie do wielu psychologów osobowości Murray zawsze wykazywał znaczne zainteresowanie zdolnościami i osiągnięciami; uważał te cechy za ważną część osobowości. Te komponenty jednostki pełnią ważną funkcję, pośrednicząc między dyspozycjami do działania a końcowymi rezultatami, ku którym dyspozycje te są skierowane. W niemal wszystkich jego badaniach nad osobowością osoby badane oceniano w kategoriach różnych dziedzin zdolności i osiągnięć: fizycznych, mechanicz- nych, przywódczych, społecznych, ekonomicznych, erotycznych i intelektualnych. Instytucje osobowości Jeśli nawet uznamy osobowość za nieustannie zmieniające się zjawisko, to jednak istnieją pewne stałe instytucje (establishments) czy struktury, które trwają w czasie i są nieodzowne dla zrozumienia zachowania. Dla określenia tych struktur psychicznych Murray zapożyczył z psychoanalizy terminy ego, id i superego, jednakże do interpretacji tych pojęć wprowadził pewne charakterystyczne elementy. Murray, podobnie jak Freud, uważa id za magazyn pierwotnych i nieakceptowal- nych impulsów. Tu jest źródło energii, źródło wszelkich wrodzonych motywów, nierozumna i nieuspołeczniona jaźń. Murray podkreśla jednak, że id zawiera również impulsy, które mogą być zaakceptowane przez ego i przez społeczeństwo. Id nie tylko zawiera impulsy popychające zarówno do dobrego, jak i złego, lecz ponadto siła tych tendencji jest różna u różnych osób. Tak więc zadanie polegające na kontrolowaniu tendencji id czy kierowaniu nimi nie jest bynajmniej dla wszystkich jednakowo trudne. Co się tyczy ego, jego zadaniem nie jest jedynie hamowanie i ograniczanie. Ego nie tylko musi powstrzymywać czy wypierać pewne impulsy czy motywy, lecz — co ważniejsze—musi organizować, planować i regulować sposób przejawiania się innych motywów. Ego, zgodnie z teorią psychoanalityczną, jest tu traktowane jako główny organizator czy integrator zachowania. Jednakże organizowanie to po części zmierza także do tego, by umożliwić czy ułatwić ekspresję pewnych impulsów id. Siła i efektywność ego są ważnymi determinantami przystosowania danej jednostki