Jacoby F...

, Herodotos w Pau³y-Wissowa Real-Encyclopadie, Suppl. U, str. 205—599, 1913. Jarde A., Les cereales dans l'antiquite grecque, Paris 1925. Ko³piñskij J., Iskusstwo Criecji epochi rascwieta, Moskwa 1937. Kornatowski W., Rozwój pojêæ o pañstwie w staro¿ytnej Grecji, Warszawa 1950 [BibL Meandra, 13]. Korte A., Die griechische Komedie, Leipzig 1914. Historia kultury U 162 IV. OKRES ATTYCKI — GRECJA KLASYCZNA WIEKU V Kreczmar M., Krótka historia demokracji ateñskiej do czasów Temistoklesa w³¹cznie. Warszawa 1930 [Kasa im. Mianowskiegoj. Kumaniecki K., Demokracja ateñska. Warszawa 1948 [Biblioteka Historyczna. Seria: Kultura Staro£j Kumaniecki K. i inni. Epoka Peryklesa, szeœæ wyk³adów. Warszawa 1949, [Bibliot. Meandra, 10]. Kumaniecki K., Tukidydes na tle epoki, „Meander" VI, str. 219 i n.. Warszawa 1951. Laskowskij A. S., Nauka o sielskom choziajstwie w swiazi z obszczim razwitijem jestiestwoznanija w klassiczeskoj Criecji do Teofrasta (por. Iz istorii matierialnogo proizwodstwa anticznogo obszczestwa, str. 100—124), Moskwa — Leningrad 1935. Murray G., Aristnphanes and The War Party, London 1919. Murray G., Euripides and His Agê, London 1947. Nestle W., Euripides der Dichter der griechischen Aufkiarung, Stuttgart 1901. Begenbogen O., Herodot und sein Werk, Die Antike, VI, 202—249 1930. Schroder B„ Der Sport im Altertum, Berlin 1927. Schrader H., Phidias. Frankfurt a/M. 1924. Srebrny St., Aischylos, Warszawa 1925. Srebrny St., Demy Eupolisa. Warszawa 1922. Thompson G., Aeschylus and Attens, London 1946. Walek-Czernecki T., Ludnoœæ Attyki w V i IV w. przed Chr.. „Przegl¹d Historyczny"' XXXI, str. 243- 278, 1933. Wizê K. Demokryt i jego stosunek do medycyny, Poznañ 1931. Odbitka z „Archiwum historii i filozofii medycyny i nauk przyrodniczych", t. XII. Wilamowitz-Moellendorff v.. U., Einieitung in die griechische Tragedie, Berlin 1921. Witkowski St., Historiografia grecka i nauki pokrewne (chronografia, biografia, etnografia, geografia), t. I-III, PAU Kraków 1925-1927. Witkowski St.. Tragedia grecka, t. I—II. Lwów 1930. Zieliñski T., Sofokles i jego twórczoœæ tragiczna, Kraków 1928. Zieliñski T., Die Gliederung der altattischen KomSdie, Leipzig 1885. V. GRECJA KLASYCZNA WIEKU IV Rozgromienie Zwi¹zku Ateñskiego przez Spartê by³o nie tylko klêsk¹ Aten, ale ca³ego œwiata greckiego. Zwi¹zek Ateñski by³ jedynym wiêkszym organizmem pañ- stwowym, na jaki zdobyli siê staro¿ytni Hellenowie. OD ZDOBYCIA ATEN „ c. - • • i • 'i . « PRZEZ LYSANDRA Przewaga bparty w œwiecie greckim po pokonaniu Aten DO HITWY by³a krótkotrwa³a, tak jak krótkotrwa³e by³y rz¹dy arysto- POD C11EHONEJ¥ , , „ • , , . , kratyczne wprowadzone przez bpartan w miastach greckich. Ateny wykorzysta³y wojny przeciw Persom prowadzone przez Spartê w Ma³ej Azji w pierwszym dziesiêcioleciu wieku IV i odbudowa³y w roku 394 d³ugie mury ³¹cz¹ce miasto z Pireusem. Wprawdzie haniebny pokój Antalkidasa, zawarty miêdzy Spart¹ a Persami, oddaj¹cy na ³up Persji ma³oazjatyckie miasta greckie i ustalaj¹cy rozdro- bnienie œwiata greckiego, do pewnego stopnia gwarantowa³ hegemoniê spartañsk¹ w Grecji, jednak¿e nied³ugo mia³a Spart¹ cieszyæ siê tym przewodnictwem. W Ate- nach szybko zrzucono rz¹dy trzydziestu tyranów ustanowionych przez Spartê, w roku 379 przysz³a kolej na Teby, które pod wodz¹ demokratycznego przywódcy Pelopidasa strz¹snê³y z siebie jarzmo arystokratycznego re¿imu i wypêdzi³y za³ogê spartañsk¹ stacjonuj¹c¹ w Kadmei. W rok póŸniej Ateny odnowi³y swój Zwi¹zek Morski i stanê³y na jego czele. W roku 371 uda³o siê Tebom dziêki genialnemu wodzowi Epaminon- dasowi pokonaæ Spartê pod Leuktrami, a nastêpnie oderwaæ od niej Messeniê i zjedno- czyæ Arkadiê. Wówczas przewaga Sparty zosta³a ju¿ zdecydowanie z³amana. Œmieræ Epaminondasa w zwyciêskiej bitwie pod Mantynej¹ (362) oznacza równie¿ koniec krótkotrwa³ej hegemonii tebañskiej. Upadek drugiego Zwi¹zku Ateñskiego po dwuletniej wojnie prowadzonej przez Ateny ze sprzymierzeñcami (r. 357—355) by³ tylko ostatnim krokiem na drodze do rozdrobnienia politycznego Hellady. Ten brak wiêkszego organizmu polityczno-militarnego mia³a Hellada wkrótce dotkliwie odczuæ, w szóstym bowiem dziesiêcioleciu tego wieku pojawi³ siê na widowni dziejowej nowy czynnik, który w najbli¿szym czasie mia³ zaci¹¿yæ nad œwiatem greckim i w koñcu pozbawiæ go niepodleg³oœci. By³ to pierwotny i na po³y barbarzyñski lud macedoñski, który znalaz³ w osobie Filipa II niezwykle sprytnego i uzdolnionego przywódcê. Wojnê Aten ze sprzymierzeñcami wykorzysta³ Filip zdobywaj¹c miasta greckie na wybrze¿u macedoñskim i opanowuj¹c kopalnie z³ota w Tracji; dawa³y one tysi¹c talentów rocz- nego dochodu i sta³y siê podstaw¹ potêgi ekonomicznej Macedonii. W dziesiêæ lat póŸniej ir 161 V. GRECJA KLASYCZNA WIEKU IV Rys. 42. Partenon zjawia siê Filip na terenie œrodkowej Grecji, wezwany przez Tebañczyków, którzy nie mogli w ci¹gu dziesiêciu lat uporaæ siê z Fokejczykami prowadz¹c z nimi trzeci¹ „wojnê œwiêt¹" (356—346). Wezwanie Filipa i jego przybycie spowodowa³o nie tylko pokonanie Fokejczyków, lecz równie¿ przyznanie mu miejsca w radzie Amfiktionii Delfickiej. Odt¹d Filip, po uprzednim opanowaniu Tesalii, zacz¹³ bezpoœrednio ju¿ zagra¿aæ Tebom i Atenom. Tak zwany pokój Filokratesa, zawarty w r. 346 odsun¹³ chwilê ostatecznej rozgrywki zaledwie o kilka lat. W r. 339 znów wezwany przez Am- fiktioniê przeciw Lokrom stan¹³ Filip z siln¹ armi¹ w Grecji œrodkowej i zamiast iœæ przeciw Amfissie obsadzi³ Elatejê, przez któr¹ prowadzi³a droga do Teb i Aten. Wtedy to uda³o siê Demostenesowi pod wp³ywem bezpoœrednio gro¿¹cego niebezpieczeñstwa doprowadziæ do sojuszu z Tebami przeciw Filipowi. Nieszczêœliwa bitwa pod Chero- nej¹ w r. 338 (rys. 54), w której Filip pokona³ armiê sprzymierzonych, po³o¿y³a kres niepodleg³oœci greckiej. Dzia³alnoœæ stronnictwa filomacedoñskiego w Atenach i ³a- godne warunki postawione przez zwyciêzcê, który gwarantowa³ ca³oœæ terytorium ateñskiego — prócz Chersonezu trackiego — oraz wypuszczenie jeñców bez okupu, z³ama³y ducha oporu. Po pokonaniu os³abionej Sparty i oderwaniu od niej terytoriów pogranicznych Filip sta³ siê panem Grecji. Zgromadzenie przedstawicieli miast gieckich zwo³ane w r. 338 przez Filipa do Koryntu uchwali³o powo³anie do ¿ycia tzw. Zwi¹zku Korynckiego z³¹czonego przymierzem zaczepno-odpornym pod przewodnictwem i komend¹ wojskow¹ króla macedoñskiego. Uchwalony na tym zjeŸdzie zakaz wyzwa- STOSUNKI GOSPODARCZE I SPO£ECZNE 165 Rys. 43. Propyleje