Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
PUFY — ściśle zlokalizowane nabrzmienia pojawiające się w -»• chromosomach polite-aicznych muchówek, syntetyzujące RNA.
Stanowią strukturalne modyfikacje określonych loci (-»• locus). W porównaniu z resztą chro-
Schematy fragmentów chromosomów śliniankowych larwy Chtronomut: A — fragment ramienia chromosomu z formującym się
pierścieniem Balblanie-go (strzałki), B — pierścień Balblaniego całkowicie wykształcony, C — Interpretacja struktury pierścienia
Balblanłego
mosomu mają wygląd pierścieni dużych rozmiarów. Uważa się, że powstają jako wynik rozszczepienia chromosomu
politenicznego na indywidualne chromatydy, które na obszarze najczęściej tylko jednego prążka ulegają skrajnej despiralizacji i
odchyleniom wokół osi chromosomu w postaci silnie wydłużonych pętli. P. odznaczają się znaczną zawartością RNA oraz
szybką inkorporacją jego związków budulcowych, stąd wniosek, że są miejscami szczególnie aktywnej syntezy tego kwasu.
Rozkład p. w chromosomach danej komórki jest tkankowe specyficzny i zależny od stadium rozwojowego organizmu, a zatem
jest objawem zróżnicowanej aktywności genów. P. skrajnie dużych rozmiarów, przede wszystkim u ochotkowatych, nazywa się
pierścieniami Balbianiego. [Cz.J.]
PULA GENOWA — suma genów zawartych we wszystkich rozmnażających się płciowo osobnikach danej populacji. [H.K.]
PULS -r tętno.
PURKINJEGO KOMÓRKI — wielkie neurony kojarzeniowe móżdżku. Charakteryzują się dużą' liczbą silnie porozgalęzianych
den-drytów. [A.J.]
PURPURA WZROKOWA -»• rodopsyna.
PURYNY
568
PURYNY, zasady purynowe — potoczna nazwa pochodnych, najczęściej aminowych i hydroksylowych, puryny, czyli hetero-
cyklicznego węglowodoru o dwóch sprzężonych pierścieniach: pirymidyny i imidazolu. P. stanowią obok pirymidyn podstawowe
składniki kwasów nukleinowych. Głównymi p. zarówno w DNA, jak i RNA są: adenina i g u a n i n a, które poprawnie określa się
(pustynie słone), silne nasłonecznienie i nagrzewanie podłoża. Szata roślinna pustyń charakteryzuje się słabym stopniem
pokrycia gleby przez roślinność. Charakterystyczne dla p.r. są gatunki, które przebywają długi okres niekorzystny w postaci
nasion lub podziemnych organów przetrwalnikowych. Po okresie deszczu rośliny te odbywają cały cykl rozwojowy w ciągu
krótkiego czasu. Do grupy
puryna
formy tautomeryczne adeniny
guanina
symbolami trójliterowymi Adę i Gua (potocznie dla uproszczenia stosuje się też skróty: A i G). Mogą one tworzyć formy tautomeryczne
(-1- izomeria), przy czym izomeryzacja taka może być wywołana m.in. czynnikami mutagenicznymi. W tRNA występują dodatkowo
różne pochodne adeniny i guaniny, głównie metylowe, np. N-metylo-adenina, lub produkty ich przemiany, np. hipoksantyna.
Katabolizm p. prowadzi u człowieka i małp człekokształtnych do kwasu moczowego, u innych zwierząt do prostszych związków, np. u
ryb i płazów do mocznika i kwasu glioksalowego. Biosynteza p. rozpoczyna się od małych cząsteczek i grup atomowych (glicyna, C0i,
mrówczan, grupy aminowe asparaginianu i glutaminy) na poziomie nukleotydów. [M.S.-K.]
PUSTYNNA ROŚLINNOŚĆ — roślinność przystosowana do życia w ekstremalnie niekorzystnych warunkach: niska wilgotność
względna powietrza (niekiedy poniżej 20°/o), silne wahania temperatury, małe opady deszczu (mniej niż 25 cm rocznie), deszcze
krótkotrwałe, na pustyniach piaszczystych podłoża ruchome, często o dużym stopniu zasolenia
tej należą np. niektóre trawy, byliny, przede wszystkim pustynne widliczki i róża jerychońska (Ałiastatica hierochuntica), północno-
afrykańska roślina z rodziny krzyżowych. Drugą grupę ekologiczną p.r. stanowią rośliny -»• gruboszowate nadmorskich pustyń mgli-
stych: amerykańskie kaktusy i afrykańskie wilczomlecze. Inny rodzaj przystosowań wykształciły •-»- halofity, o pewnych morfologicz-
nych właściwościach roślin gruboszowatych. Typowe dla p.r. są ->• sklerofity, kolczaste niskie krzewy, byliny dwuliścienne znoszące
długą ekstremalną suszę. Rośliny te mają często liście drobne, zredukowane, a wtedy ich funkcje przejmują łodygi. [E.P.]
PUSTYNNE ZWIERZĘTA — zwierzęta żyjące na pustyni. Trudne warunki życia pustyń, w postaci skrajnych dobowych wahań
temperatury (nieraz powyżej 50°) i wilgotności, oraz wiążące się z surowym klimatem ubóstwo -»• ekologicznych nisz (częściowy brak
szaty roślinnej) znacznie obniżają liczbę gatunków zwierząt w tym biotopie. Stosunkowo liczne są stawonogi: wśród owadów spotykamy
m.in. owady bezskrzydłe (Apterygota), szarańczaki, pluskwy, mrówki, chrząszcze (charaktery-
569
PYŁKOWA ANALIZA
styczna jest tu rodzina czamuchowalych);
spotykamy także pajęczaki (pająki, skorpiony, zaleszczotki), krocionogi, ślimaki. Z płazów zdarzają się ropuchy, z gadów
jaszczurki, ge-kony, agamy, węże, żółwie. Ptaki reprezentują stepówki, pustynniki, białorzytki, kuropatwy skalne, różne
skowronki, drapieżne. Z ssaków charakterystyczne są gryzonie, poza tym antylopy, góralki, wielbłądy, nietoperze, drapieżne,
np. lis fenek. Z przystosowań należy wymienić te, które chronią przed zbytnim gorącem, utratą wody (np. suchy kał),
zapadaniem się w piasek, a ułatwiają kopanie nor. Barwa p.z. jest jasna, żółtawa. Często wykształca się zdolność okresowej -»•
anabio-zy (np. estywacji), obywania się bez picia i nawet pobierania soczystych części roślin, dzięki wykorzystywaniu tzw.
wody metabolicznej; niektóre stawonogi i ślimaki zadowalają się nocną rosą. Wiele p.z. prowadzi nocny tryb życia. Często
występuje utrata zdolności lotu. [A.K.]
PUSZKA—l)-*-torebka; 2) zarodnia u mszaków. [E.P.]
PYGIDIUM