Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Jak w prowincji narbońskiej, tutaj także mamy do czynienia z ludnością, którą można uznać za autochtoniczną. Są to typowi górale o bardzo starym 10 Strabon, op. cit.,lV, 1,1. 112 Galia niezależna rodowodzie, którzy zeszli na podgórze. Baskowie, potomkowie Vascones, znanych nam w starożytności z południowych stoków Pirenejów, mieszkają jeszcze dziś po obu stronach tego łańcucha górskiego. Nazwy plemion spotykanych w Akwitanii nie mają wiele wspólnego z galijskimi: Ausci, Bigerriones, Co-cosates, Sibusates, Tarusates... Niektóre jednak wydają się mieć pewne cechy celtyckie. W Onobrivates na przykład odnajdujemy celtycki człon briva - most lub bród; nazwa Onesii mogłaby więc także być celtycka. Również nazwy rzek i gór często robią wrażenie celtyckich, a co najmniej indoeuropejskich. Garuna - Garonna posiada zapewne ten sam formant ono, ona, onna, który często spo tykamy w nazwach rzek galijskich. Atura - Adour, jest z pewnością pokrewna nazwie rzeki Arroux przepływającej przez Autun, a występuje także jako nazwa wielu mniejszych rzek francuskich. Nazwa Venasque, pochodząca od Yindasca, ma tę samą celtycką podstawę słowotwórczą co vindo - biały. Jednakże tak jak w wypadku Alp nie wiemy, której warstwie populacji celtyckiej przypisać te wszystkie morfemy. Wskazówki bardziej dokładne czerpiemy z kilku późniejszych nazw miejscowości. Można w nich rozpoznać morfemy iberyjskie. Nazwa Elimberńs - Auch, jest tożsama z Illiberris (wcześniejsze Pyrene, u wylotu przełęczy Pertus). Tę samą nazwę nosiły w Hiszpanii trzy miasta: jedno w prowincji Tarraconensis (dzisiaj Mataro w prowincji Barcelona), drugie w Betyce (dziś Alora w prowincji Malaga) i wreszcie trzecie to dzisiejsza Granada. Nazwę Ca- lagurńs - Saint-Martory z terytorium Consoranni (Couserans) - odnajdujemy w Hiszpanii, od Calahorry nad Ebro aż do prowincji Granada. Nazwa Iluro - Oloron pojawia się w Betyce, w prowincjach Granada i Saragossa; zawiera rdzeń prawdopodobnie ten sam co imię pirenejskiego boga Ilunus i miasto w Betyce - Ilunum. Do tej samej rodziny należą Ilurco w Baskonii i w Betyce, Ilerda u Ilergetów (Lerida w prowincji Saragossa) i Ilici (Elche w prowincji Murcja). Założyciele tych miast, Iberowie, musieli dotrzeć aż do Burdi-gala - Bordeaux, w którego nazwie odnajdujemy morfem gala/cala, ten sam, który występuje w Calagurris. Wydawało się, że wyjaśnienie tych nazw iberyjskich znaleziono we współczesnym języku baskijskim. Illiberris miałoby się rozkładać na //// (bask. iri) - miasto (skąd dzisiejsza nazwa Iruri) oraz berri - nowy. Calagurris miało by oznaczać czerwoną górę: cala - wyniesienie, gorri - czerwony. Przeciw tej hipotezie przemawia fakt, że w słowie Illiberris pierwsze i jest krótkie, a w baskijskim przechodzi w e - Elimberńs, podczas gdy pierwsza głoska baskijskiego iri jest długa i przechodzi w u. Tak więc iberyjskie Uli - elli nie odpowiadałoby baskijskiemu iri - uri. Co więcej, nazwy Illiberris nie powinno się rozdzielać na Uli + berri. Podział taki nie mógłby się w istocie odnosić do analogicznej nazwy Caucoliberris (Collioure). W tym wypadku trzeba by raczej przyjąć podział Cauco + liberris. Ten właśnie morfem - liberris, nale- Akwitania 113 żałoby wydzielić w Illiberris. Formy liberris, liber lub lib występują w wielu nazwach miejsc i starożytnych plemion w Hiszpanii i gdzie indziej, a Pliniusz kojarzy nazwę etniczną Liberrini z mieszkańcami Illiberris w Betyce. Wreszcie ostatni argument: Nowe Miasto nie może być poprawnym tłumaczeniem nazwy Illiberis, była to bowiem nazwa rzeki, która płynęła przez tę miejscowość. A jeśli często się zdarza, że miasto przyjmuje nazwę rzeki, nad którą leży, to nie wyobrażamy sobie, jak rzeka mogłaby przejąć nazwę miasta. Kwestia związków języka współczesnych Basków z mową starożytnych Ibe-rów jest zresztą problemem bardzo złożonym i aby go rozwiązać, musielibyśmy o wiele więcej wiedzieć o języku Iberów. Czy Baskowie są potomkami iberyjskiego lub też ziberyzowanego ludu Basków (Yascones), który mieszkał po południowej stronie Pirenejów Środkowych, a pod koniec VI wieku n.e. nadał imię Gaskonii? Czy też może pochodzą oni od jednego z autochtonicznych ludów Galicii (franc