Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

Polska utrzymywała ożywione stosunki handlowe z wieloma krajami Europy, dużą rolę odgrywał przy tym handel z Rusią, skąd przywożono do Polski broń, zwłaszcza hełmy, rozmaite ozdoby, krążki z różowego łupku do kądzieli i inne wy- roby rzemieślnicze. Do krajów skandynawskich wywożono z Polski ceramikę i wyroby jubiler- skie. Ożywione stosunki handlowe utrzymywała Polska z Czechami, Słowagą, Niemcami i Wę- grami. Przez Ruś wiodły szlaki handlowe łączące Polskę z kalifatem arabskim, dokąd wywożono z pomocy przeważnie futra, a także niewolników. Poprzez Ruś nawiązała Polska kontakty hand- lowe z Bizancjum, z krajami Bliskiego Wschodu i in. Rozwój stosunków handlowych sprzyjał roz- kwitowi miast nadmorskich. Słowianie zamieszkający wybrzeże byli doskonałymi żeglarzami. W VII—IX w. w związku z rozkładem wspólnoty wiejskiej, a także w wyniku bezpośred- niego zawłaszczania ziem członków wspólnoty przez możnych zaczęła w Polsce powstawać feudalna własność ziemi. Polacy, podobnie jak inne narody Europy, przeszli od ustroju wspól- noty pierwotnej do feudalizmu, omijając sposób produkcji oparty na niewolnictwie. I chociaż plemiona polskie znały niewolnictwo, które pojawiło się jeszcze w okresie wspólnoty pier- wotnej, to jednak nie rozwinęło się ono w system. W czasach późniejszych feudalizujące się moż- nowładztwo osadzało niewolników na ziemi i pozostawiało im pod uprawę nieduże działki ziemi. POWSTANIE PAŃSTWA POLSKIEGO Powstanie państwa na ziemiach polskich, dokonujące się w epoce rozkładu wspólnoty pierwotnej, było, podobnie jak w innych krajach europejskich, procesem złożonym i długotrwa- łym. Początkowo ziemie polskie łączyły się, tworząc kilka ośrodków. Wymieniane w źródłach plemiona polskie — Polanie, Mazowszanie, Lędzice (Lędzianie), Wiślanie, Wieluńczanie (Woli- 268 nianie), Ślęzanie i iri. — były w istocie rzeczy zjednoczeniami związanymi z określonym tery- torium, które powstały na podstawie istniejących dawniej związków plemiennych. Około połowy IX w. proces państwowotwórczy na ziemiach polskich nabrał innego charak- teru, gdyż rozpoczęło się jednoczenie plemion lub księstw plemiennych. Początkowo proces ten odbywał się wokół dwu głównych ośrodków — księstwa Wiślan w Małopolsce i księstwa Polan w Wielkopolsce. Po podbiciu Wiślan przez państwo wielkomorawskie (ok. 877 r.) ośrodkiem powstającego państwa stała się Wielkopolska. W drugiej połowie X w. po zaciętej walce po- między poszczególnymi księstwami zakończył się proces powstawania państwa polskiego. Pierwszym jego nielegendarnym księciem był Mieszko I (960—992) z rodu Piastów. Zjednoczenie znacznych stosunkowo tery- toriów w zawiązku państwa ogólnopolskiego, przezwyciężenie rozdrobnienia plemiennego odegrało poważną rolę w procesie powstawa- nia narodowości polskiej. Z dialektów ple- miennych zaczął kształtować się wspólny ję- zyk staropolski. W 966 r. Mieszko I i możno- władcy polscy przyjęli chrześcijaństwo według obrządku zachodniego, na skutek czego do Polski zaczęły przenikać wpływy papieskie i duchowieństwa niemieckiego, co hamowało rozwój rodzimej kultury polskiej. ROZWÓJ STOSUNKÓW FEUDALNYCH W X—XI W. Rotunda Św. Feliksa i Adaukta na Wawelu w Krakowie W IX—X w. główną masę bezpośrednich wytwórców stanowili wolni osobiście uczestni- cy wspólnot opornych — kmiecie. Większość wiejskich wspólnot terytorialnych nie została jeszcze włączona w skład włości feudalnych. Proces dalszego rozwoju stosunków feudalnych w Polsce szczególnie intensywnie przebiegał w drugiej połowie X i w XI w. W tym okresie feudalizujące się możnowładztwo na szeroką skalę zagarniało ziemie wspólnot. Szybko malała liczba wolnych osobiście chłopów, w znacznej części przekształconych w tzw. glebae adscripti. Sytuacja tych chłopów poddanych coraz bar- dziej upodabniała się do sytuacji osadzonych na ziemi niewolników. Feudalna własność ziemska powiększała się przez zawłaszczanie łanów chłopskich, a poza tym pewną rolę odgrywały nadania ze strony panującego: książęta oddawali swym drużynnikom oraz osobom na urzę- dach ziemię wraz z siedzącymi na niej chłopami (w warunkowe władanie). W ten sposób obok feudalnego możnowładztwa powstawała nowa warstwa feudałów i stworzone zostały podstawy hierarchii feudalnej. Chłopstwo polskie, które popadło w zależność poddańczą, spełniało liczne powinności na 269 rzecz feudałów i księcia, odrabiało pańszczyznę oraz płaciło różne daniny w naturze. Dodatkowe podatki ściągano na utrzymanie dworu książęcego, a następnie królewskiego. Od chłopki wdo- wy wychodzącej powtórnie za mąż wymagano rączki miodu, a od dziewcząt przed zamążpój- ściem — podatku, tzw. kunnego. Ponadto chłopi obarczeni byli powinnością dostarczania pod- wód oraz musieli budować umocnienia, mosty, drogi. Za korzystanie z rynków i dróg także ściągano rozmaite podatki. Z chwilą wprowadzenia w X w. chrześcijaństwa chłopi zaczęli płacić dziesięcinę, a później także tzw. świętopietrze, tj. podatek na rzecz kurii rzymskiej