Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

Można przypuszczać, że korupcja jest tu jeszcze powszechniejsza. '.¦; ¦/./-'•¦;;i ,.. i". -• ,-•¦¦¦. /U,;>'— .'.,.., Wojskowa Agencja Mieszkaniowa Zagrożenia korupcyjne w agencjach zajmujących się majątkiem wojskowym należy zaliczyć do poważnych. Rozpoczęty w latach 90. proces 19 Zob. Zagrożenie korupcją w świetle badań kontrolnych Najwyższej Izby Kontroli przeprowadzonych w r. 2002, s. 5-6. 217 wyprzedaży zbędnych terenów i majątku wojskowego zaowocował nielegalnym lub działającym na pograniczu prawa procederem wzbogacania się kosztem państwa. Przykładem takiej sytuacji są nieprawidłowości wykryte przez NIK w szczecińskim oddziale Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Chodziło o sprzedaż nieruchomości za cenę zdecydowanie niższą od rynkowej. Nabywca w krótkim czasie sprzedał nieruchomość za cenę ponad dwukrotnie wyższą od pierwotnej. Zasadnicze mechanizmy korupcjogenne polegały tu na publikowaniu informacji o przetargach w sposób utrudniający zainteresowanym uzyskanie pełnych danych oraz rzetelnych wskazówek dotyczących trybu przetargu i wartości oferowanych nieruchomości. Celem tych działań było ograniczenie liczby oferentów, co dodatkowo „wspierano" nierzetelnymi, korzystnymi dla nich wycenami. Prowadzone w Szczecinie postępowania przetargowe odbywały się z naruszeniem ustawy o gospodarce nieruchomościami. Proceder ten był korzystny dla osób z określonych kręgów partyjnych czy towarzyskich i jawnie niekorzystny dla Agencji. Porty Lotnicze Przedsiębiorstwo państwowe Porty Lotnicze należy do grupy firm, w których NIK stwierdziła istnienie mechanizmów korupcyjnych. Doprowadziły one do ogromnych strat finansowych wynikających z działań podjętych z naruszeniem prawa i niegospodarności. W przedsiębiorstwie tym tworzono spółki lub przystępowano do już istniejących bez odpowiedniej ochrony interesu ekonomicznego firmy (np. z naruszeniem prawa umorzono udziały w jednej ze spółek wynoszące ponad 13 min złotych). Dopuszczono również do poręczenia wysokiego kredytu spółce prywatnej. Bezzasadnie stosowano także upusty za korzystanie z usług portowych (lotniskowych), bez czytelnych rozwiązań prawno--organizacyjnych określających zasady udzielania takich ulg. Przykłady sytuacji i procederów korupcyjnych można by mnożyć - chociażby na podstawie materiałów źródłowych NIK-u - co wszelako nie wydaje się sensowne. Warto jednak na zakończenie tego rozdziału przypomnieć 0 patologicznym, często korupcjogennym podtekście restrukturyzacji 1 prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. One bowiem stworzyły szansę zdobycia dużego kapitału ludziom umiejącym wykorzystać luki prawne, brak nadzoru i partyjno-towarzyskie układy personalne. 218 Transakcje, na których traci Skarb Państwa, są z reguły niezwykle korzystne dla określonych osób i kręgów. Marian Cichosz analizujący dysfunkcje prywatyzacji (także w świetle materiałów NIK-u) twierdzi, że „wszelka urzędowa kontrola prawidłowości przeprowadzenia tych transakcji osiąga poziom trudności równy penetracji sportretowanej przez Polańskiego Chinatown. Gdzie też - jak w hermetycznej społeczności amerykańskich Chińczyków - nikt z zewnątrz nie wie, o co chodzi, a interesy powiązanych personalnie, biznesowo i politycznie, grup decydentów, ekspertów i kontrahentów realizują się ponad i poza prawem"20. 20 M. C i c h o s z, Zaklęte rewiry prywatyzacji, w: Manowce polskiej prywatyzacji, s. 78. ';¦ J t.'''...*łi ' :¦ ¦ .,¦»,;. .i <;.U ; -K 1.1:t.-V 11 Korupcja w środowisku wojska Korupcja psuje państwo i społeczeństwo. Niszczy armię, co ma określony wymiar polityczny i ekonomiczny. Nie ulega też wątpliwości, „iż korupcja w obszarze obronności podważa wiarygodność sił zbrojnych, które cieszą się w Polsce dużym zaufaniem społecznym"1. Korupcja w wojsku jest podobna do korupcji w środowisku cywilnym, ale ma pewne cechy szczególne. W tradycji wojskowej przed 1989 r. były zakorzenione postawy parakorupcyjne związane przede wszystkim z formalnymi i nieformalnymi przywilejami oraz brakiem przejrzystości procedur gospodarczych. Te drugie wynikały głównie z prymatu decyzji ideologicznych nad rachunkiem ekonomicznym oraz porównaniem koszt-efekt. Z tego punktu widzenia przy ocenie zagrożeń korupcyjnych w środowisku wojskowym zasadne jest przyjęcie precyzyjnych kryteriów metodologicznych, w tym określenie relacji wzajemnych, jakie zachodzą pomiędzy wojskiem a instytucjami (obszarami) zewnętrznymi. Rodzaje zagrożeń korupcyjnych W wojsku mamy do czynienia z trzema odmiennymi typami zagrożeń. Pierwszy to korupcja wewnątrzwojskowa, typ drugi to korupcyjne oddziaływanie czynników zewnętrznych na wojsko (jego przedstawicieli), a trzeci to próby działań korupcyjnych podejmowane z inicjatywy przedstawicieli wojska. ' A.Jagn i eża, Korupcja jako zagrożenie dla obszaru obronności państwa, w. Klimaty korupcji, A. Kojder, A. Sadowski (red.), Centrum im. Adama Smitha-Semper, Warszawa 2002, s. 26. 220 W znaczącej części wykrytych przestępstw te trzy rodzaje zachowań nachodzą na siebie i się przenikają. Przykładem funkcjonowania takiego mechanizmu jest wykryta (jesienią 2003 r.) korupcja związana z zakupami środków technicznych dla polskiego kontyngentu sił pokojowych w Iraku oraz podejrzenie korupcji w związku z zakupami mostów saperskich dla jednostek inżynieryjnych. Każde z tych patologicznych działań ma określone, swoiste cechy. Wojsko jako znaczący rynek zbytu, o dużej dynamice zakupów nowej techniki wojskowej, zwłaszcza po wstąpieniu Polski do NATO, znajduje się w kręgu zainteresowań wielu producentów i dostawców. Chociaż globalnie zamówienia wojska są niższe niż wielu innych działów gospodarki, to cechą zamówień wojskowych jest wysoka cena jednostkowa produktów, relatywnie częste zamówienia wieloletnie oraz pewność, że zrealizowane zamówienia zostaną niezwłocznie opłacone. Dla dostawców ważne jest również to, że najczęściej wojsko zamawia usługi serwisowe, remontowe oraz włącza się (także finansowo) w proces badawczo-rozwojowych techniki wojskowej. W środowiskowych analizach zauważa się, że zagrożenia korupcyjne w wojsku z roku na rok narastają, a wykryte przestępstwa stanowią jedynie znikomą część popełnionych czynów2