Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

Cecylja Douart traci wzrok majac trzydzie�ci trzy lata w pe�ni si� i porywu do �ycia, w pe�ni rozkwitu swego talentu, w okresie niezwy- k�ego umi�owania sztuki, kt�rej w�a�nie przez wzrok s�u- �y�a. Teoretycznie mo�naby za�o�y�, �e ten cios zdruzgoce ja, z�amie i pogra�y w otch�a� pesymizmu. W rzeczywi- sto�ci jednak dzieje si� inaczej; po latach walki artystka nietylko �e zwyci�a i odzyskuje r�wnowag� ducha, ale dzi�ki wielkiemu umi�owaniu �ycia znajduje wiele czaru na nowych drogach poznawania �wiata. Oto jej s�owa: 1) ALbrech,t (W.). - Kann der Blinde zu genauen Kenntnissen gelangen? Blindenjreund, 1907. ~) Douart (C~cile). - Impressions d'une seconde vie. Bruxelles, ~dition Sand (Robert) (86. rue de la Montagne), 116 stron, 1923, II wyd. 237 �Quand sur mon passage je surprends des mots de pitie, ils me semblent tomber a faux, et si je ne coupe pas court a ces attendrissements, je crois, vaguement; etre complice d'un mensonge ridicule." W ksi~,�ce swojej autorka podaje ciekawe urywki z analizy wra�e� w zetkni�ciu z natur, i lud�mi i studjuje wyobra�enia wzrokowe, kt�re powstaje, �ywo w jej �wia- domo�ci pod wp�ywem wra�e� dotykowych i s�uchowych. Ksi~,�ka ta jest �wiadectwem tego, co mo�e prawdziwe umi�owanie �ycia i si�a woli. Tylko natury wy�sze potrafi doj�� do podobnego opanowania siebie, co nale�y uwa'za� za idea� doskona�o�ci i wz�r prawie niedo�cigniony, kt�ry powinien jednak stale przy�wieca� wszystkim tym, kt�rzy vdzrok utracili. W pi�tna�cie lat po utracie wzroku, Cecylja Douartl) zadaje sobie jeszcze pytanie, czy tak jest w istocie? �Moja wyobra�nia i po- zosta�e zmys�y stwarzaj� ca�� fantasmagorj� wzrokow� i przed�u�aj� iluzj� rozbitka, kt�ry nie chce zagin��. Rozbitek, jakim by�am, nie wierzy� w �mier�; zebra� swe si�y, a cho� pozbawiony najcenniej- szego ze zmys��w, dop�yn�� do brzegu i przekona� si�, �e krajobraz jest r�wnie pi�kny, �ycie tak samo wielkie i bogate, jak przed straszn� zawieruch�.... Czy istotnie nie widz�? Mo�naby cz�sto chwyci� mnie na gor�- cym uczynku przy zapami�ta�ej kontemplacji, przy usilnej obserwacji, chocia� oczy przesta�y by� dla mnie przewodnikami). Spotka�a mnie najdziwaczniejsza przygoda, jaka trafi� si� mog�a malarzowi, istocie zasadniczo wzrokowej; pomimo to, na podstawie teoryj zar�wno jasnych, jak i nieuchwytnych, prowadz� dalej sw�j poprzedni zaw�d. Niew�tpliwie, �e gdybym odzyska�a wzrok, nie odtwarza�abym mych modeli w taki sam spos�b co dawniej; pewne barwy i modele wspo- minam z ubolewaniem, gdy my�l� o moich studjach i dr�� na my�l ujrzenia ich na nowo.... Praca umys�u, kt�r� odbywam nad kszta�- tami i proporcjami tego wszystkiego, co dotykam, zajmuje mnie i ��czy ze �wiatem widz�cych. Wyrazu twarzy szukam w modulacji g�osu, znaczenia gestu w cechach r�ki, poj�cia o wzro�cie w gwa�tow- no�ci lub �agodno�ci ruch�w. Wszelka harmonja jest wynikiem sub- telnych odpowiednio�ci, kt�rych uj�cie stanowi dla mnie �r�d�o du�ych rozkoszy. Nale�y skoncentrowa� wszystkie �rodki: podzia� jest nie- mo�liwy. By m�c swobodnie �ledzi� za trudnem rozumowaniem, 1) W przedmowie do wzmiankowanego dzie�a, pisanej w 1914 roku. 2) Cecylja Douart o�lep�a przy normalnem zachowaniu ga�ek ocznych. Oczy s� pi�kne i wyraziste. 238 musz� mie� r�ce puste i �wie�o umyte, w przeciwnym razie przed- miot obci��aj�cy r�k� lub kurz na niej staje si� przyczyn� roztar- gnienia. Gdy ustawi� jaki� przedmiot na stole, wyobra�am sobie wra- �enie, jakie robi w�r�d innych; gdy jednak niema przy mnie osoby, kt�raby mog�a mnie poinformowa� co do barwy przedmiotu, odczu- wam przykro��, nie mog�c zda� sobie niezw�ocznie sprawy z ca�o�ci: jest to zawr�t g�owy tego, kto traci r�wnowag�, czuj�c umyka3�cy mu grunt pod stopami.... Musz� zawsze patrze�: czytam Braille'm nie- tylko ko�cami palc�w, lecz ca�� bezowocn� si�� mych oczu, kt�re chc� odr�ni� grupy wypuk�ych punkt�w, przestrzenie g�adkie i puste, przybieraj�ce wnet posta� drukarskich czcionek, takich jak je zna�am poprzednio. Gdy pisz� list o��wkiem, odtwarzam sobie wyrazy i zda- nia na papierze; nie mog� oczywi�cie ich odczyta�, musz� je jednak utrwali� wyra�nie i bez b��du. Jest to ustawiczna m�czarnia pami�ci, nieraz wysoce nu��ca. �ni� o malarstwie, ile razy jestem zm�czona lub zgor�czkowana, i staczam w�wczas w wyobra�ni walki z tonami ci�kiemi i ziemnistemi, ze wstr�tnemi barwami olejnemi, kt�remi za- pe�niona jest moja paleta i moje p��tno, a� do chwili, gdy budz� si� ze �ci�ni�tem sercem... A ile rzeczy nadzwyczajnych pr�bowa�am do- kona� i dokona�am w marzeniach na jawie! Ile nowych pomys��w dla kompozycyj, wyra�aj�cych pi�kne syntezy, ile �mia�ych linij. Niestety! nasze najpi�kniejsze prace s� te, kt�re nosimy w sobie i kt�re nie ujrz� nigdy �wiat�a dziennego." U ociemnia�ych uderza niewygas�a nigdy ch�� odnowy wra�e� i wyobra�e� wzrokowych. Ociemnia�y Knie zapy- tuje, czyby si� nie da�o wywo�a� wra�e� wzrokowych u niewidomych, pogr~,�onych w �nie magnetycznym i zwra- ca si� z pytaniem do przyrodnik�w, czy niema takiej okolicy cia�a, kt�ra, jako miejsce spotkania wielu nerw�w, mog�aby sta� si� wra�liwa na �wiat�o przy skoncentrowa- niu na niej silnej jasno�ci lub jakim� innym sposobeml). 1) Wspomnijmy nawiasem, �e fizyk Zehnder, wychodz�c z za�o- �enia, �e pewien surogat widzenia mo�liwy jest do osi�gni�cia u nie- widomych, zbudowa� �sztuczne oko", z�o�one z kamery fotograficz- nej, kt�rej b�on� stanowi mo�liwie najwra�liwsza cz�� sk�ry