Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

Kształtowanie i wiązanie (chaining) zachowań. Czy wierzysz w to, czy nie wierzysz, przy zastosowaniu warunkowania sprawczego możesz dokonać nawet takich oto niezwykłych rzeczy: nauczyć gołębia gry w ping-ponga, szczura - podnosić ciężar większy od wagi własnego ciała lub delfina - skakać przez obręcz. Sekret polega na tym, abyś zaczął naukę od czegoś, co zwierzę już wykonuje i stopniowo zmieniał wzmacniającą reakcję, "kształtując" ją tak, aby była coraz bardziej podobna do reakcji, którą chcesz otrzymać. Dla wielu złożonych zachowań, których wystąpienie w doskonałej postaci jest w pierwszej próbie nieprawdopodobne, obniżyłbyś kryterium wzmocnienia. Na początek postanowiłbyś, że poprawną reakcją będzie każda zewnętrzna reakcja będąca przybliżeniem (czyli w pewnym stopniu podobna) do choćby jednego "kroku" w ostatecznej sekwencji czynności, jaką chcesz uzyskać. Następnie, w kolejnych próbach, reakcja ta musiałaby być coraz bardziej zbliżona do pożądanej czynności, aby spowodować podanie wzmocnienia. Wreszcie kilka takich ukształtowanych zachowań można powiązać w całą złożoną sekwencję. Pod koniec treningu wzmocnienie stosuje się jedynie po wykonaniu całej sekwencji. Zbliżenie Herkulesowa siła "Fotografie zamieszczone obok przedstawiają łagodnego laboratoryjnego szczura Herkulesa, który został przekształcony w energicznego ciężarowca zdolnego podnieść ciężar dwa razy większy od wagi własnego ciała. Najpierw po każdej reakcji głodnego szczura skierowanej w stronę miski następował głośny trzask, miska zostawała oświetlona i pojawiała się w niej kulka pokarmu. Gdy szczur zaznajomił się już z mechanizmem karmienia, nagradzano go tylko za ruchy ciała w kierunku dźwigni, później - tylko za dotknięcie dźwigni, a wreszcie - tylko za pociągnięcie do dołu. Po zakończeniu tego etapu dokładano małe odważniki na szalkę przymocowaną do drugiego końca dźwigni na skutek czego wysiłek potrzebny do jej naciśnięcia stopniowo się zwiększał. Dzięki starannemu rozłożeniu wzmocnień i stopniowemu zwiększaniu ciężaru, już po kilku godzinach ćwiczeń 250-gramowy szczur potrafił podnieść ciężar 515 gramów. Można zauważyć, że Herkules nauczył się także przybierać odpowiednią postawę w celu dokonania swego wyczynu. Musiał wczepić pazury tylnych łap w ściankę z drucianej siatki, by nie dać unieść się w górę przez obciążoną na drugim końcu dźwignię, gdy już udało mu się ściągnąć ją w dół (wtedy mikroprzełącznik zamykał kontakt, powodując dostarczenie kulki pokarmu). Niewątpliwie widywałeś w telewizji tresowane zwierzęta dokonujące różnych zadziwiających wyczynów, przy czym dopiero po ostatniej reakcji otrzymywały marchewkę, kostkę cukru lub kawałek ryby. Eksperymentalna demonstracja procedury stosowanej w celu otrzymania takich mądrych zachowań zwierząt wykazałaby, że najważniejsze jej elementy to cierpliwość tresera i jego umiejętność posługiwania się warunkowaniem sprawczym. Pierrel i Sherman (1963Ď) potrafili przekształcić zwykłego małego szczurka, Barnabę, w artystę cyrkowego, podobnie jak profesor Higgins zmienił uliczną kwiaciarkę w "my fair lady". Barnaba nauczył się: a) wspinać na spiralne schody, b) przechodzić po wąskim moście zwodzonym, c) wdrapywać się na drabinę, d) przyciągać za pomocą łańcuszka samochodzik, e) wskakiwać do tego samochodzika, f) pedałować w nim do drugiej drabiny, g) wspinać się na tę drabinę, h) pełzać przez rurę, i) wsiadać do windy, j) ciągnąć łańcuch, który podnosił flagę, a jego samego opuszczał na platformę startową, gdzie mógł k) nacisnąć dźwignię dostarczającą malutką kulkę pokarmu, a po zjedzeniu tego pokarmu l) wspinać się na spiralne schody... Aby nauczyć Barnabę tej godnej podziwu sekwencji czynności, eksperymentatorzy zaczęli nie od jej początku, lecz od końca. Najpierw Barnaba nauczył się naciskać dźwignię, aby otrzymywać kulki pokarmu. Następnie umieszczali go w windzie, która, gdy zjechała na dół, dawała mu dostęp do dźwigni pokarmowej. Gdy Barnaba nauczył się, że jazda windą przynosi takie korzystne rezultaty - a następnie, że można je osiągnąć ciągnąc za łańcuch - nietrudno było skłonić go, aby pełzał przez tunel do windy. I tak dalej. Poszczególne elementy reakcji, które początkowo nie znajdowały się w repertuarze Barnaby, trzeba było niekiedy wywoływać za pomocą specjalnych technik, opracowanych przez specjalistów z zakresu warunkowania zwierząt, takich jak pokazywanie, umieszczanie szczura tam, gdzie powinien sam wejść, wyraźniejsze wyodrębnienie krytycznych elementów otoczenia itd. Następnie przybliżenia pożądanych reakcji kształtowano tak, by uzyskać dokładnie określoną, pożądaną czynność. W końcu każde ogniwo tego łańcucha czynności stało się |bodźcem |dyskryminacyjnym dla następnego kroku i |warunkowym |czynnikiem |wzmacniającym dla kroku poprzedniego. Przyjmujemy, że podobny wzorzec występuje wtedy, gdy uczymy się złożonej serii nowych reakcji, takiej jak kierowanie samochodem, granie na fortepianie lub tańczenie. Wytwarzane są najpierw elementy składowe - początkowo niekiedy w postaci surowej, "niewygładzonej" - które następnie są doskonalone przez selektywne wzmacnianie oraz łączone w sekwencję