Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Rz 5—6. 205 Por. Dz 15> 206 Por. Rdz 17, 10. 207 Por. l Tm 4, 3. 208 Por. l Kor 7, 35. 209 Innymi s³owy, to, co jest objawione w Piœmie Œwiêtym, pochodzi od Ducha Œwiêtego. Koœció³ jednak¿e nigdy nie twierdzi³, ¿e wszystko w Piœmie Œwiêtym jest objawione, a jedynie — ¿e jest natchnione i ¿e wszystko, co siê w nim znajduje, ma s³u¿yæ pouczeniu religijne-.u (por. R¿ 15, 4). Otó¿ pomiêdzy tymi wszy-itkimi rzeczami natchnionymi te, które mo¿na ioznaæ bez pomocy natchnienia, niekoniecznie tusz¹ pochodziæ od Ducha Œwiêtego. Koœció³ nigdy tego do wierzenia nie podawa³. Gdyby zreszt¹ nawet podawa³, to mo¿na by to i tak u~ zasadnie w ten sposób: wszystko w Piœmie jest natchnione Duchem Œwiêtym, poniewa¿ wszystko podporz¹dkowane jest celom religijnym,, wszystko, nawet niejasnoœci, bêd¹ce kamieniem zgorszenia dla tych, którym brak dobrej woli. 210 Komentatorow³e przypuszczaj¹, ¿e w notatce tej mowa ó Dionizym Areopagicie, który by³ zdolny poj¹æ œw. Paw³a i nawróci³ siê. (Por. Dz 17, 34.) 211 Por. fragm. 739. 212 1600 lat — okres proroków, 400 lat — okres rozproszenia. Por. fragm. 406. 213 Trzeba by³o jeszcze, by czas by³ przepo- wiedziany, i by³ on przepowiedziany w istocie. 2« „Zaœlep [serce ludu tego]." (Iz" 6, 10.) 215 Por. Grotius, Traite de la Veritœ de la Religion chretienne, V, 14, 17, 19; 2; III, 14. 2'6 Por. Mi 13, 11—17; Mfe 4, 11; £k 8, 10;. J 12, 36—40. 217 S³owo nieczytelne w rêkopisie. Niektórzy czytaj¹: Greków. 218 Okres od Adama do Moj¿esza, w którym, panowa³a œmieræ z przyczyny grzechu pierwo- rodnego; okres od Moj¿esza do Chrystusa, w którym panowa³ zakon i grzech; okres od Chrystusa ad infinitium, w którym panuje ³aska (por. Rz 5, 12— 21). 219 „Bêd¹c cz³owiekiem czynisz siebie Bogiem." (J 10, 33.) 220 „Napisano... «bogami jesteœcie^ [Ps 81, 6]... a Pismo myliæ siê nie mo¿e." (J 10, 34— —35.) 221 „Choroba ta nie jest na œmieræ (J 11, 4) — i jest na œmieræ." £22 „£azarz œpi — a potem powiedzia³: £azarz umar³." (Por. J 11, 11 i 14.) PRZYPISY 618—627 481 PRZYPISY 597—618 480 22» Charite. 224 T¹ przyczyn¹ jest, ³¿ ludzie stali siê nie- godnymi Boga. 225 „Zaprawdê, ty jesteœ Bóg ukryty." (Iz 45, 15.) ROZDZIA£ DRUGI 1 Trudno ustaliæ szyk cz³onów tego powik³a- nego okresu, tote¿ istnieje szereg ró¿nych wersji. 2 „Bêdzie szed³ po omacku w po³udnie." (Por. Pwt 28, 29.) 3 „Dadz¹ ksiêgi znaj¹cemu siê na piœmie, a on odpowie: Nie mogê czytaæ [bo jest zapie- czêtowane]." (Por. Iz 29, 11.) 4 Por. £fc 4, 41. 5 Por. J 5, 31. 6 Pascal zwalcza pogl¹d, jakoby sakrament bez mi³oœci wystarcza³ dla odpuszczenia grzechu. 7 Por. Mt 6, 23: „Jeœli tedy œwiat³o, które w tobie jest, ciemnoœci¹ siê staje, sama ciemnoœæ jak¿e¿ wielka bêdzie!" 8 Por. Mfc 12, 6 n. 9 Por. Ps 21, 19. 10 Por. Jr 31, 36. 11 Por. Iz 5, 2. 12 „Lud niewierny i oporny." (Rz 10, 21; por. Iz 65, 2.) 13 Por. Pwt 28, 28. 14 Por. Ez 30, 13. 15 Por. Ml l, 11. 18 Por. Ps 71, 11. » Bóg. 18 Por. Iz 51, 7; Jr 31, 33. 19 Por. Jr 32, 40. 20 Por. Iz 2, 3. 21 Por. Jr 31, 34. 22 JI 2, 28. ,28 Por. Jr 31, 33. 44 S³owo podkreœlone przez Pascala. 25 „[Zobacz¹, kogo] przebodli." (J 19, 37.) 20 „Ze wszystkich nieprawoœci." (Ps 129, 8.) 27 Por. Ps 109, 4. 28 „Przychodz¹c na œwiat." (Hbr 10, 5.) 29 Mfc 13, 2. 80 Por. fragm. 600. 81 Byæ mo¿e, aluzja do sprawy uzdrowienia Ma³gorzaty Perier, siostrzenicy Pascala, które uwa¿a³ on za cud, potwierdzaj¹cy w krytycznym momencie s³usznoœæ sprawy Port-Royal. Zachowa³y siê zwi¹zane z t¹ spraw¹ notatki Pascala do zamierzonego Listu o cudach oraz Pytania o cudach przed³o¿one przez Pascala ksiêdzu de Saint-Cyran. Por. fragm. 745—770. 32 Por. J 9, 1—41. 83 Por. 2 Kor 12, 12. 34 „Gdybym nie by³ uczyni³." (Por. J 15, 24.) 35 Por. J 5, 36—39. s« Por. J 15, 22. 37 Aluzja do sporów o doktryny jansenistów. 38 Por. przyp. 31. 39 „Obacz, czy k³amiê." (Por. Hi 6, 28.) 40 O pañstwie Bo¿ym, 22, 9. 41 „Jeœli ty jesteœ Chrystusem, powiedz nam." (£fc 22, 66; J 10, 24.) 42 „Czyny, które ja wykonywam w imiê Ojca mego, œwiadcz¹ o mnie, ale wy nie wierzycie, bo nie jesteœcie z owiec moich. Owce moje s³uchaj¹ g³osu mego." (J 5, 36; 10, 25—27.) 43 „Có¿ wiêc za cud uczynisz, abyœmy ujrzeli i uwierzyli ci? (J 6, 30.) Nie powiadaj¹: Jak¹ naukê g³osisz?" (Ostatnie dwa zdania pochodz¹ od Pascala.) 44 „Nikt takich cudów czyniæ nie mo¿e, jakie ty czynisz, jeœliby Bóg [nie by³ z nim]." (J 3, 2.) 45 „Bóg, który cz¹stki swojej jawnymi cudami broni." 46 „Chcemy widzieæ znak z nieba, [mówili] kusz¹c go." (Por. £fc 11, 16.) 47 „Plemiê z³e [i cudzo³o¿ne] znaku szuka, a nie bêdzie mu dany." (Mt 12, 39.) 48 „I westchn¹wszy [w g³êbi duszy] rzek³: Czemu to plemiê domaga siê znaku?" 49 „I nie móg³ [tam ¿adnego] uczyniæ [cudu]." (Mfc 6, 5.) 31 — Myœli 482 PRZYPISY 627—639 PRZYPISY 639—644 483 5° Por. Mt 12, 39. 51 „Jeœli nie widzicie znaków [i cudów], nie wierzycie." (J 4, 48.) 52 ,,[A zjawienie jego dokona siê] moc¹ sza- tañsk¹, wœród znaków i cudów k³amliwych oraz ze wszelkimi sposobami uwiedzenia tych, którzy gin¹, dlatego ¿e nie przyjêli mi³oœci prawdy, aby byli zbawieni. Zeœle tedy na nich Bóg u³udê b³êdu, aby uwierzyli k³amstwu." (2 Tes 2, 9—11.) 53 „Kusi was [Pan,] Bóg wasz, aby jawne by³o, czy go mi³ujecie." (Pwt 13, 3.) 54 „Otom wam przepowiedzia³; wy zaœ bacz- cie." (Por. Mt 24, 25.) ss Por. Mfc 2, 10. 5" Por. £fc 10, 20. 67 „Wiemy, ¿eœ od Boga przyszed³ jako nau- czyciel; bo nikt takich cudów czyniæ nie mo¿e, jakie ty czynisz, jeœliby Bóg nie by³ z nim." (J 3, 2.) 58 Pascal napisa³: arcykap³anów (grands pre- tres), lecz nale¿a³oby czytaæ: proroków (prophe- tes). Obowi¹zywa³o istotnie pos³uszeñstwo wobec kap³anów (por. Pwt 17, 12), ale w innym sensie, nauki zaœ strzegli prorocy (por. Pwt 18, 18) i dziêki niej w³aœnie rozpoznawali cuda. 69 „Gdybym [by³ wœród nich] nie dokona³ [czynów, jakich nie dokona³ nikt inny,] nie mieliby grzechu." (J 15, 24.) «o Por. J 4, 54. 61 „Nie dlatego, ¿eœcie widzieli cuda, ale ¿e [po¿ywaliœcie chleb i] nasyciliœcie siê." 62 „Na uœwiêcenie i zgorszenie." Por. Iz 8, 14; „I bêdzie wam poœwiêceniem, a kamieniem obra¿enia i opok¹ zgorszenia..." 63 Pascal polemizuje tu z Kartezjuszem, który próbowa³ wyjaœniæ tajemnicê Eucharystii (w liœcie do o. Meslanda z 9 lutego 1645 r.)