Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

W dyskusji nad kształtowaniem się profesji społecznych podkreśla się, iż obecnie nie tyle ważne są detaliczne obowiązki, jakie przypisuje się każdemu stanowisku w obszarze pracy socjalnej i w edukacji, ile pewna wspólna misja, idea, jednocząca podejmowane działanie społeczne. Złożoność kontekstu teoretycznego oraz postępujące zmiany społeczne każą stawiać pytania o jej aksjologiczne przesłanki tym bardziej, że działanie zawodowe dokonuje się współcześnie w sytuacji ciągłych zmian. Następują one choćby w związku z „usuwaniem granic w obrębie Europy", zaś decyzje organizacyjne i polityczne zwykle skutkują zjawiskami wymagającymi wartościujących odniesień (uwrażliwienie na 20 Wprowadzenie sprawiedliwy podział dóbr, wzrost ksenofobii i rasizmu, nowe trudności adaptacyjne i zagrożenie wykluczeniem). Profesjonalizacja oznacza zwłaszcza potrzebę uwzględniania - w charakterystyce warunków i interpretacji ludzkich zachowań - instytucjonalnego porządku z jednej strony, z drugiej zaś, profesjonalnych możliwości jego kształtowania. Powstają przy tym ważkie pytania natury ogólnej, np. jak dalece profesjonaliści dysponują koncepcją normalności uprawniającą ich działanie, a jak dalece sami przyczyniają się do jej utrwalania. Rodzi j się też pytanie o „winę" podopiecznych i sens moralny profesji socjal- j nych, które z racji swego powołania określać musiały nie tylko zakres f możliwej i efektywnej, ale także uprawnionej ingerencji w doświadczę- | nią podopiecznych. Poważny problem moralny stanowi również zagad- l nienie, w jakim stopniu można uzawodowić np. pomoc i jakie są moż- | liwe społeczne konsekwencje naznaczenia odpowiedzialnych za nią j zawodów. Za co w istocie odpowiadają, nie tyle w sensie cywilnoprawnym, ile w znaczeniu moralnym, osoby zajmujące się sprawowaniem opieki nad innymi? Gdzie i na jakiej podstawie wyznaczać granice tej odpowiedzialności? Pytania te stają się problemami doświadczanymi przez licznych pracowników socjalnych i z pewnością będą wymagały poszukiwania lepszych rozwiązań. W tym kontekście warto odnotować swoisty, by nie powiedzieć wręcz ambiwalentny, stosunek pracy socjalnej do problemów polityki. Rozwiązywanie kwestii społecznych ma walor polityczny, niekiedy też przemiany polityczne właśnie stanowią jeden z warunków umożliwiających formułowanie nowych rozwiązań. Europejska praca socjalna nie przyswoiła jeszcze schematu pojęciowego teorii politycznej, którą Hannah Arendt zaproponowała ponad 50 lat temu w Human Condi-tion. Jej interpretacja kondycji jednostki ludzkiej koncentruje się na pojęciu „społeczny" i opiera się na teorii pracy człowieka, odróżniając działanie (po grecku - praxis) od fabrykacji (greckie - poiesis) i pracy, czy życia jako takiego. Arendt twierdzi, że wraz z olbrzymią ekspansją ekonomii w końcu XVIII wieku, sfera społeczna podbiła i opanowała sferę publiczną, obracając ją w funkcję tego, co wcześniej było prywatnymi potrzebami i troskami. Jednocześnie, zdolność istot ludzkich do budowania czy fabrykacji świata artefaktów dla produkcji i konsumpcji, pomniejszyła -jeśli nie zniosła - sferę publiczną dzia- Wprowadzenie 21 łania politycznego, ukierunkowując działanie społeczeństwa na zaspokojenie potrzeb materialnych. Poprzez odróżnienie działania od pracy, czy fabrykacji oraz poprzez połączenie działania z wolnością i pluralizmem, Arendt opowiedziała się za koncepcją polityki opartej na idei aktywnego obywatelstwa i doniosłości obywatelskiego zaangażowania oraz poruszyła ważne zagadnienia znaczenia, tożsamości i wartości. Jej zdaniem działanie polityczne zmierza do ustalenia komunikatywnych relacji, opartych na dwustronności, na symetrii i na perswazji, a nie tylko do produkowania (czy fabrykowania) usług natury społecznej, czy indywidualnej. Oczywistym wydaje się być istnienie napięcia pomiędzy tak rozumianą koncepcją działania politycznego, a koncepcją pracy socjalnej, ograniczaną do profesjonalnego świadczenia usług. Działanie charakteryzuje proces wymiany, wzajemnego dzielenia słów i czynów oraz wzajemnej komunikacji, a nie jedynie dostarczanie usług, czy tym bardziej rozdawanie kartek żywnościowych5. Profesje społeczne - nowa-stara kategoria zawodów społecznych Większość artykułów zawartych w niniejszej pracy koncentruje się wokół dwu kluczowych pojęć: pracy socjalnej i profesji społecznych