Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Wiemy już, że zgodne pierwiastki ukrytego marzenia sennego zostają zastąpione w jawnem przez zgęszczenia. W podobny sposób odnosi się praca marzeń sennych do prze- ciwieństw, wyrażając je szczególnie chętnie przez ten sam składnik jawny. Pierwiastek jawnego marzenia sennego, dla którego można znaleźć odpowiedni kontrast, może zarówno zachować swoje właściwe znaczenie jak i oznaczać to swoje przeciwieństwo oraz mieć obydwa znaczenia; dopiero sens wskazuje nam, które z tłumaczeń należy wybrać. Z tego wyni- ka, że nie spotykamy w marzeniu sennem kategorji przecze- nia, przynajmniej nie jednoznacznej. Rozwój mowy ludzkiej dostarcza nam tu pożądanej analo- gji. Pewni filologowie twierdzą, że w najstarszych językach przeciwieństwa, jak: silny - słaby, jasny - ciemny, duży - mały, bywały wyrażane przez te same pierwiastki („odwrotne znaczenie prasłów"). W języku staro-egipskim ken oznaczało pierwotnie silny i słaby. W mowie potocznej unikano nieporo- zumienia przy stosowaniu tego rodzaju ambiwalentnych słów Pfzez podkreślanie intonacją i gestem właściwego znaczenia, w piśmie - dodając t. zw. determinatyw, to jest obraz, którego nie wymawiano. Ken - silny, pisano, dodając obok liter obra- zek wyprostowanego mężczyzny, a skoro l&n - miało ozna- ^c słaby, to następował obrazek niedbale pochylonego czło- ^e*a. Dopiero później uzyskano przez osobne zmiany tego ^obrzmiącego słowa dwa znaczenia, służące do określenia Wartych w niem kontrastów. W ten sposób powstało z ken ^Y ~ słaby, ken - silny i ken - słaby. Nietylko najstarsze języki owały w swej ostatecznej postaci bogate pozostałości daw- •T&o znaczenia odwrotnego, lecz i znacznie młodsze żywe W Przytocz? wam tu kilka przykładów C. Abla (1884 r.). tihi t e zachowały się podobnie ambiwalentne wyrazy: lwysoki, głęboki), sacer (święty, bezecny). PrzyWady modyfikacji tego samego pierwiastka wy- ' c^amare ~ krzyczeć, dam - cicho, spokojnie, tajemnie; ~~ suchy, succus - sok. W niemieckim Stimme - głos, 154 WSTĘP DO PSYCHOANĄUyY stumm - niemy. Na obfitość przykładów napotykamy przv porównywaniu pokrewnych sobie języków. W angielskim focl - zamknąć, w niemieckim Loch, Lucke - dziura. W angielskim cleave - łupać, rozcinać, w niemieckim, kleben - lepić. Angielskie without, właściwie wraz - bez, bywa dziś uży. wane jako bez; że with prócz przydzielającego miało również i znaczenie odbierające, to jest widoczne w zestawieniach withdraw, withhold. Podobnie niemieckie wieder - znowu. Jeszcze jedna osobliwość pracy marzeń sennych znajduje analogję w rozwoju mowy ludzkiej. W języku staroegipskim zdarzało się, podobnie jak i w innych późniejszych, że kolej- ność następujących po sobie zgłosek w słowach o tem samem znaczeniu została przestawiona. Tego rodzaju przykładami w angielskim i niemieckim są: topf - pot; boat - tub; hurry (śpieszyć się) - Ruhe (spokój); Balken - Kloben, dub; wait (cze- kać) - tauwen. Pomiędzy łaciną a niemieckim: capere - packen (chwytać); ren-Niere (nerka). Tego rodzaju odwrócenia, jakie spotykamy przy poszcze- gólnych słowach, powstają przy pracy marzeń sennych w różnorodny sposób. Odwrócenie sensu, zastąpienie kontra- stem jest nam już znane. Prócz tego znajdują się w marzeniu sennem odwrócenia sytuacji we wzajemnym stosunku dwóch osób, a więc jak „w świecie na opak"; w marzeniu sennem strzela często zając do strzelca; ponadto odwrócenie porządku zajść tak, że zajście, będące przyczyną następnych, umieszczo- ne jest po nich. Dzieje się tu podobnie jak na przedstawieniu w jakiejś budzie teatralnej, gdzie naprzód pada na scenie bohater, a później dopiero zza kulis strzał, który go zabija Istnieją również marzenia senne, w których kolejność składni' ków została całkowicie odwrócona, tak, że przy tłumaczeni należy wziąć ostami składnik jako pierwszy, a pierwszy }^° ostatni, by wydobyć pewien sens. Przypominacie sobie f o neż z naszych rozważań nad symboliką marzeń sennych/ wejść do wody lub też wpaść do niej znaczy to sarno/ wydostać się z niej, a mianowicie: rodzić lub też przyjsc świat; a wchodzenie po schodkach lub drabinie znacz^a samo, co schodzenie po nich. Oczywista jest korzyść, *" osiąga z tego rodzaju swobody przedstawienia zniekształcę marzenia sennego. ^CA MARZENIA SENNEGO 155 Te cechy pracy marzeń sennych można nazwać archaicz- nerni- Trzymają się one również starych sposobów wyrażania, ołVy i pisma i pociągają za sobą te same utrudnienia, 0 których będzie jeszcze mowa w innym związku. Rozpatrując tę kwestję jeszcze z innego punktu widzenia, stwierdzamy, że przy pracy marzeń sennych chodzi widocz- nie i o to, by ukryte myśli, ujęte w słowa, zamienić na obrazy. Otóż nasze myśli wywodzą się przecież z tego rodzaju obra- zów zmysłowych; pierwszym ich materjałem były wrażenia zmysłowe, poprąwniej powiedziawszy, ich reprodukcje. 1 niemi kojarzyły się później słowa, a te, powiązane ze sobą, dawały myśli. Praca marzeń sennych, poddając zatem myśli przeróbce wstecznej, cofa ich rozwój, a podczas tej regresji musi odpaść wszysko to, co w ciągu rozwoju od reprodukcji aż do myśli dostało się jako późniejszy nabytek. To by łaby zatem praca marzeń sennych. Wobec zagadnień, jakie tutaj poznaliśmy, musiało ustąpić nasze zainteresowanie dla jawnego marzenia sennego. Pragnę mu jednak poświęcić jeszcze kilka uwag, wszak z niem jednem stykamy się bezpo- średnio. Oczywiście, że jawne marzenie senne traci dla nas na donio- słości. Staje się nam obojętne, czy jest ono dobrze ułożone, czy też rozpada się na szereg pojedynczych obrazów bez związku. Gdyż, jeśli nawet posiada ono pozornie pełną sensu postać zewnętrzną, wiemy, że powstała ona przez zniekształcenie marzenia sennego 1 ze nie może mieć organicznej wspólnoty z wewnętrzną zawar- snu, podobnie jak nie ma jej fasada kościoła włoskiego o strukturą i głównym planem. Innym razem ma i fasada sennego swoje znaczenie, odtwarzając ważną część myśli, a nie zniekształcając ich zupełnie lub tylko nie- e. Nie możemy jednak tego ocenić, dopóki nie poddamy ialr • senneg° tłumaczeniu, które może dopiero wykazać, do ego stopnia sięga tu zniekształcenie