Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Trening Schultza jest niezwykle korzystny w stanach hipcnonii mięśniowej, w zaburzeniach naczynio-ruchowych, w epilepsji i astmie oraz w narkomanii i alkoholizmie. Ćwiczenia relaksowe mają szczególnie duże znaczenie w leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa. W metodach analitycznych ważne jest kolejne rozluźnienie poszczególnych grup mięśni, prowadzące do odprężenia psychicznego. Najbardziej reprezentatywną metoda jest relaks stopniowy E. |acobsona. Szczególny nacisk jest w nim położony na rozwijanie umiejętności regulowania napięcia mięśniowego. Do relaksacji E. Jacobsona (1964| zbliżona jest metoda reedukacyjna i fizjoterapeutyczna. W tej metodzie wytwarza się u pacjenta stan eutonii (na zasadzie współdziałania potrójnego unerwienia mięśni: somatycznego, autonomicznego i gamma). Trening psychotoniczny ma zastosowanie również w ćwiczeniach relaksacyjno-- koncentrujących. Jest on syntezą różnych metod; prowadzi do uświadomienia sobie stanów napięcia mięśniowego, a następnie do całkowitego ich rozluźnienia. Osoby uprawiające trening psychotoniczny najczęściej koncentrują uwagę na rozluźnianiu mięśni kończyn, w następstwie którego odczuwają ciepło rozlewające się po ich ciele. 4.8.7. Terapia kreatywna Creare, cieato, crealor (z jęz. łacińskiego) - to słowa oznaczające czynność twórcza oraz określające podmiot tej czynności. Twórcą był poeta, malarz, rzeźbiarz, muzyk, kompozy- 538 4. Metody terapeutyczne w rehabilitacji tor itp. - a więc wszyscy artyści. W ostatnich latach rozszerzono zakres tego pojęcia i za twórczość uznano "każde działanie człowieka wybaczające poza prostą rcccpcjf;" |W Ta-tarkicwicz). Myślenie, planowanie, odkrywanie i wynajdywanie to dziedziny największych możliwości człowieka, czyli działalności twórczej. U ludzi, zwłaszcza osób niepełnosprawnych, silna jest potrzeba twórczej ekspresji. Do czynności ekspresyjnych zalicza się: gest, mimikę twarzy, spontaniczny ruch, pozę ciała, rytmiczne ruchy ciała, improwizowany taniec, interpretacje tańca zgodna z rytmem i charakterem utworu muzycznego, - krzyk, śmiech, piacz, rozmowę, recytacje (ekspresję siowna], - śpiew, nucenie (ekspresję slowno-muzyczna], - stukanie, klaskanie, grę na instrumentach muzycznych (ekspresję muzyczna], rysowanie, malowanie palcami i pędzlem, formowanie w materiałach miękkich, montowanie form dekoracyjnych, rzeźbienie (ekspresję plastyczna], konstruowanie i budowanie (ekspresję konstrukcyjno-techniczna), - gry i zabawy (ekspresję zabawową.). W procesie twórczym następuje aktywizacja pewnych cech psychiki, głównie myślenia. To sprawia, że twórczość człowieka zaspokaja zarówno potrzebę działania, jak i potrzebę ekspresji. U pacjenta ekspresja pełni funkcję psychoterapeutyczna poprzez stopniowo powstającą integracji,1 wewnętrzną osobowości, społeczne przystosowanie oraz indywidualizację i samorealizację. W programie terapii kreatywnej można wyróżnić trzy fazy [5[. 84 to: 1. Faza akumulacyjna, jednostka zdobywa orientację w sposobie własnego przeżywa nia i reagowania, ustala własne cele życiowe oraz hierarchię wartości w swym życiu. 2. Faza transformacji. W tej fazie pacjent koryguje i przekształca swoje reakcje. Zmniejsza się więc poczucie lęku, agresji, poczucie osamotnienia i rezygnacji oraz zgodnie z posiadanymi wartościami - coraz bardziej podwyższa się samopoczucie pacjenta, 3. Faza twórczej aktywności. Pacjent podejmuje nowe interakcje z otoczeniem. W re lacjach tych należy zwrócić uwagę na pozytywny stosunek do środowiska, peien ak ceptacji i sympatii. Zajęcia kreatywne stanowią dla osób niepełnosprawnych podstawę zmiany relacji z otoczeniem, ponieważ poprzez autorefleksję i autoidentytikacje pacjenci pracują nad swoim rozwojem, który ma im pomóc w zintegrowaniu się z własnym środowiskiem. U osób niepełnosprawnych zmiany te zachodzą w trzech dziedzinach: afek-tywn o -motywacyjne j, poznawczo-kreatywne j oraz w dziedzinie usprawniania psychoruchowego. W dziedzinie afcktywn o -motywacyjne j nadmierne pobudzenie emocjonalne może wywołać zahamowanie czynności poznawczych. Następuje wtedy wyłączenie wszelkich regulacyjnych mechanizmów zachowań. Reakcje emocjonalne w sytuacjach trudnych mogą być modyfikowane przez inne procesy regulacyjne. Osoba niepełnosprawna wartościuje różnego typu sytuacje i tworzy własne wanośei. W dziedzinie poznawczo-kreatywne j po procesie zapamiętania informacji, dąży się do odtwarzania wiadomości i do odpowiedniej interpretacji określonych zjawisk. W dziedzinie usprawniania ruchowego dąży się - poprzez doskonalenie czynności, przez systematyczny trening - do samodzielne] rcahz3C]i różnych zadań mchowych. Pacjent nabywa umiejętność wykorzystania osiągniętej sprawności do wykonywania coraz bardziej złożonych czynności ruchowych. 4.8. Terapia sztuką i przez sztukę 539 Współzależność trzech przedstawionych sfer działania ma wielkie znaczenie w rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Każda osoba niepełnosprawna powinna wykorzystać swój potencjał twórczy nie tylko w rozwoju własnej osobowości, ale również w kontaktach z otoczeniem. Zajęcia kreatywne są dla pacjentów znacznie korzystniejsze niż rehabilitacja prowadzona w tradycyjnej formie, albowiem w znacznie krótszym czasie można osiągnąć znaczne efekty. Kreatywność człowieka rewal Ldowancgo wynika z woli życia. W swoim twórczym działaniu podejmuje on próbę wyrażenia własnej osobowości, podkreślając tym samym jej obiektywna wartość. W zmaganiu się z trudnościami osoba rehabilitowana odkrywa dzięki temu ponatlindywidualny sens życia, fedna z ważnie j szych wartości osiąganych w procesie rehabilitacji przez osoby niepełnosprawne, stanowi urzeczywistnienie zasady "być" poprzez "mieć". 4.8.8. Praktyczne zastosowanie terapii przez sztukę Oddziaływanie przez sztukę na pacjenta można wykorzystać np. u chorych z afazją. W krakowskim "Ala-Klubie" program terapii sztuka, był ukierunkowany na odbudowę zaburzeń funkeji językowych. Miał on dwie wersje terapeutyczne: pierwsza, realizowaną w trybie indywidualnym, oraz drugą, realizowaną w trybie grupowym. W terapii grupowej wykorzystywane są różne rodzaje aktywności artystycznej, ale najbardziej popularne są rysowanie i malowanie. Terapia sztuką realizowana u chorych z afazją jest zaliczana do metod pośrednich, zajęcia bowiem nie polegają na bezpośrednim ćwiczeniu zaburzonych funkcji językowych, lecz na stymulowaniu niewerbalnej ekspresji. Działa to korzystnie na odbudowe zdolności komunikacyjnych pacjenta i w wielu przypadkach wzmacnia proces wychodzenia z afazji. Pąchalska i wsp