Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Skład narodowościowy drobnomieszezaństwa wykazywał bardzo wysoki odsetek Żydów, sięgający w 1931 r. 50% w skali krajowej i 80% na Kresach Wschodnich. Należy przy tym zaznaczyć, że w latach trzydziestych blisko 60% ogółu ludności żydowskiej można zaliczyć do tej warstwy społecznej, żyjącej w większości w skrajnej nędzy. Drobnomieszczaństwo, na ogół równomiernie rozmieszczone w poszczególnych regionach kraju (z wyjątkiem Śląska, gdzie stanowiło 6,3% ludności), było bazą społeczną radykalnych ruchów nacjonalistyczno-religijnych. W warstwie tej upowszechniał się typ osobowości "Polaka-kato-lika", polegający na identyfikacji grupy narodowej z kościelną, traktowaniu religii jako głównej podstawy działania i akceptacji istniejącego ustroju oraz na uznawaniu autorytetu kleru we wszystkich sprawach społecznych. Na tzw. ulicy żydowskiej odpowiednikiem tego typu osobowości był typ "Żyda religijnego", lansowany przez cadyków, rabinów i konserwatywno-religijne organizacje. W latach trzydziestych spauperyzowane grupy drobnomieszezaństwa ulegały także oddziaływaniu ideologii socjalistycznej, głoszonej przez KPP, "Bund" i PPS. 7. Klasa robotnicza stanowiła drugą co do wielkości klasę społeczną Polski międzywojennej. W 1921 r. obejmowała 27%, a w 1939 r. 30% ogółu mieszkańców II Rzeczypospolitej. Strukturalny kryzys lat trzydziestych zahamował 29 wzrost szeregów robotniczych. W początkach drugiej niepodległości robotnicy nie zatrudnieni w rolnictwie stanowili szóstą, a w latach trzydziestych piątą część ludności. Stopień proletaryzacji ludności poszczególnych regionów kraju był bardzo nierównomierny. Odsetek robotników (bez robotników rolnych) wynosił w 1931 r. na Śląsku 68,9, w województwach zachodnich 30,0, w województwie krakowskim 23,4, w województwach centralnych 22,5, w województwach południowo-wschodnich 7,0, w województwach wschodnich 7,5. To zróżnicowanie, będące funkcją rozwoju gospodarczego, określało geograficzne rozmieszczenie robotników. W 1931 r. ponad 46,0% ogółu robotników pracowało w województwach centralnych, 28,2% w województwach zachodnich, 19,5% w województwach wschodnich. Na całych Kresach Wschodnich zatrudnionych było jedynie 10,6% ogółu robotników przemysłowych, 25,5% robotników zatrudnionych w rzemiośle, 27,2% robotników zatrudnionych w służbie domowej i 24, 1% zatrudnionych w służbie publicznej. W składzie zawodowym klasy robotniczej Polski bardzo wysoki odsetek stanowili robotnicy rolni, zatrudnieni w służbie domowej i publicznej (w 1931 r. 15,9%) oraz w rzemiośle. Fakt ten wraz z niskim stopniem koncentracji odzwierciedlał zacofanie struktury społeczeństwa polskiego. Robotnicy pracujący w zakładach zatrudniających ponad 20 osób stanowili w 1931 r. tylko 14,7'% ogółu robotników i 55,5% robotników przemysłowych. Na Kresach Wschodnich robotnicy fabryczni stanowili tylko 5% ogółu robotników. Bardzo niski stopień uprzemysłowienia Kresów Wschodnich był przyczyną stagnacji strukturalnej tzw. Polski B; zamykał on mieszkańcom województw wschodnich drogę do awansu społecznego i adaptacji norm cywilizacji przemysłowej. Fakt ten, niezależnie od innych czynników, wskazywał na niepowodzenie wszelkich wysiłków polonizacyjnych. W składzie narodowościowym klasy robotniczej II Rzeczypospolitej około 80% stanowili Polacy, 9% Ukraińcy i Białorusini, 8% Żydzi, a 3% Niemcy i inne mniejszości narodowe. Różnice kulturalno-narodowościowe wpływały dezintegrujące na jedność klasowo-socjalistycznego ruchu robotniczego, propagującego zasady internacjonalizmu pro- 30 letariackiego. Robotnicy mniejszości narodowych zatrudnieni byli głównie w rolnictwie, w przemyśle drzewnym i spożywczym, w służbie domowej (Ukraińcy, Białorusini), w drobnych zakładach przemysłowych, rzemieślniczych i chałupniczych 'branży odzieżowej i skórzanej (Żydzi) oraz w przemyśle górniczo-hutniczym i włókienniczym (Niemcy). Struktura pionowa klasy robotniczej pozwala wyodrębnić następujące warstwy: lumpenproletariat i stale bezrobotni, służba domowa, robotnicy rolni, chałupnicy, robotnicy niewykwalifikowani, robotnicy przyuczeni, robotnicy wykwalifikowani, rzemieślnicy najemni i personel nadzorczy. Znamienną cechą struktury pionowej klasy robotniczej Polski, jak i innych krajów gospodarczo zacofanych, był bardzo wysoki odsetek robotników należących do warstw niższych. Środowisko tzw. arystokracji robotniczej było nieliczne; obejmowało pośrednią grupę personelu nadzorczego oraz wysoko wykwalifikowaną kadrę w wielkich zakładach prywatno-kapitalistycznych i publicznych. Tylko część robotników Polski międzywojennej posiadała rozwiniętą świadomość klasową. Tym tłumaczy się fakt, że wszystkie centrale związkowe skupiały zaledwie trzecią część robotników, że jedynie 3-5% ogółu robotników zorganizowanych było w partiach robotniczych. W wyborach parlamentarnych i samorządowych większość robotników polskich, poza wielkimi centrami przemysłowymi, oddawała swe głosy na partie nierobotnicze. W strukturze politycznej polskiego ruchu robotniczego obok podziałów w nurcie klasowym (komuniści, pepesowcy, bun-dowcy, syjoniści-socjaliści, syndykaliści) charakterystyczne były znaczne wpływy nurtu chadeckiego i enperow-skiego, eksponującego hasła narodowe, solidarystyczne, i propagującego nader umiarkowany program reform