Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Lecz te błaźnie bardzo szybko odbiły się na programach politycznych polskich stronnictw, z których zniknęły wątki tolerancji wobec innych narodów, natomist pojawiły się tendencje wielkopaństwo-wości i zaborczości. W 1903 roku Rada Naczelna Polskiego Stronnictwa Ludowego przyjęła pierwszy program partii, w którym Galicja była traktowana jako ojczyzna Polaków oraz integralna część przyszłej niepodległej Polski. Zamiast niezależności Ukraińcom obiecano równość w historycznej federacji Polski, Litwy i Rusi20. A przez pewien czas na początku XX wieku ten sam J. Stapiński, występując przed polskimi emigrantami w Ameryce, agitował za powrotem do domu i kupowaniem ziemi w Galicji Wschodniej, ponieważ ziemia stanowi nieodlączną część Polski, i ludowcy, jak i pozostali Polacy Galicji, nie pozwolą Rusinom rozprzestrzenić się na polskiej ziemi21. Nie uniknęli wpływów wizji historycznej Polski i mitu polskiej wyższości nawet galicyjscy socjaldemokraci (PPS i PPSD)22. Można mnożyć przykłady, że atmosfera ukraińsko-polskich stosunków w końcu XIX wieku pogarszała się. Polscy politycy nie chcieli się pogodzić z pojawieniem się nowego konkurenta na ziemiach historycznej Polski. Wybitny ukraiński pisarz i myśliciel, uczestnik ówczesnych wydarzeń Iwan Franko w 1897 roku pisał, że kwestia ukraińska była kamieniem probierczym na demokratyczność wszystkich polskich programów i partii i większość z nich tej próby nie wytrzymała. Oni nie wyobrażali sobie przyszłej Polski bez ziem Rusi i Litwy23. Zalążki nowego ukraińsko-polskiego konfliktu przejawiły się podczas tzw. badeniow-skich wyborów do Rady Państwowej (wiedeńskiego parlamentu) w lutym-marcu 1897 roku. Wtedy doszło do krwawych zamieszek ukraińskiego świadomego chłopstwa i polskiej administracji kraju, która usiłowała nie dopuścić do wyboru ukraińskich posłów. Wydarzenia ujawniły chęć władzy rządzenia krajem, bez liczenia się z ukraińskim narodem. Idea ta została ujawniona na pierwszym posiedzeniu Reichsratu w specjalnym proteście ukraińskich posłów z marca 1897 roku. Mówiło się w nim, że władze krajowe Galicji postawiły naród ukraiński przed alternatywnym wyborem: albo Ukraińcy uznają polską ideę państwową i będą milczeć, albo muszę zginąć24. Ukraiński ruch narodowy pod koniec XIX wieku był już inny niż przed 10-20 laty. Działały cztery narodowe partie polityczne, rozbudowane organizacje kulturalno-oświa-towe i koopercje, wzrastały szeregi narodowej inteligencji, szybko kształtowała się 19 Listy Jana Stapińskiego i lat 1895-1928, oprać. J. Albin i J.R. Szaflik, Wrocław 1977, s. 92. Materia!)' źródlowe do historii polskiego ruchu ludowego, t. L 1864-1918, Warszawa 1966, s. 74-75. 21 „Przyjaciel Ludu" 1902, nr 51, s. 5. 22 Do swego programu z 1893 r. PPS wprowadziła ideał historycznej Polski, w którym innym narodom zaproponowano w najlepszym przypadku federację z sąsiadem, który byt na wyższym poziomie kultury i rozwoju -M. Łozinskij, Polskij i ruskij rewolucijnij ruch i Ukraina, Lwów 1908, s. 199-200. 23 I. Franko, Poliaki i ruski, [w:] I. Franko, Zibranija tworiw, t. XLVI, cz. II, Kiejw 1980, s. 321-322. 24 „Dilo" 1897, nr z l IV