00-24.00). Elegancka i droga piwniczka, w karcie m.in. nki z grzybami (37 hrn).
Tad Mahal (Katerynynka 48; b242215; 11.00-24.00). Kuchnia indyjska, muzyka z subkontynentu; szeroki wybi da ze wszystkich stron Indii (10-25 hrn).
Ukrajina (Katerynynka 24). Wntrze zbyt pompatyczne, kuchnia ukraiska: solanka (6,90 hrn), warenyky (6-10 hrn).
Zlata Prana (Prymorkyj bulwar l(l; =7314235). Jedna z najlepszych* Odessie restauracji. Kuchnia czeska i europejska.
Cyrk Koblewka 25.
Filharmonia Bunina 15
Kina (centrum): Bafkiwszczyna (Mecznyku wa 104), Druba (Koblewka 13),im. Fruii ze (Katerynynka 27), im. Utoczldna (Den basiwka 22), Odesa (Spyrydoniwka l/ Zirka (Uspenka 70), Zmina (Bunina 42)
Kluby nocne, kasyna Atlantis [Hrch majdan 1; =257205, pn.-cz. od 21.UU pt.-nd. 16.00-21.00, od 21.00 program nocny z show; 25 hm), Miuzik Bd (Mir (Preobraenka 36; =220310; kalino).
Ogrd botaniczny (wejcie tylo zotrwii zowanych grup; 10.00, 12.00, 14.0(1 16.00).
Sport Baseny (centrum): Astaszkini 6, Jcw rejka 11, Szczepkina 2; hipodromFonmir
*,, .
ka doroha 6; paac sportu, Prospekt Szewczenka 38; stadion, Park Szewczenka. Teatry Opera (prowuok Czajkowkoho 1), modego widza im. M. Ostrowkoho (Hre-ka 50), rosyjski dramatyczny im. A. Iwanowa (Hreka 48), ukraiski muzyczno-drama-tyczny im. W. Wasylka (Pastera 15), muzyki Jana Tabacznika (ydowski) (Trojika 50), komedii muzycznej im. M. Wodijanoho (Pante-ejmoniwka 3), lalek (Pastera 15).
Apteki Informacja =067. Eldorado (Katerynynka 19; 9.00-24.00), Farmacija (Katerynynka 10; pn.-sb. 8.00-20.00, nd. 10.00-17.00), Katerynynka rg Bazarnoji (pn.-pt. 9.00-19.00, sb. 10.00-17.00, nd. 10.00-15.00), No. 1 (Sadowa 21; =222408), No. 2 (Pastera 22; =235478), No. 6 (Katerynynka 8; =249693), Phar-macie Gajewskoho (Sadowa 41; ca dob, noc dzwoni).
Banki Awal (Sadowa 10), Oszczadbank (Deribasiwka 18), Oszczadbank (Mjasojedow-ka 39), Prominwestbank (Puszkinka 36), Ukrajina (Szewczenka 4a i Admiraa aza-riewa 59).
Biura podry, agencje turystyczne Czorne Mor (Riszeljewka 59; =242227, blacksea@te.net.ua), Intellect Service (u-kowa 7/2; =429310, intel_service@farlep. net; pn.-pt. 10.00-18.00, sb. 10.00-17.00), Nawigator (Uspenka 77; ofis 9; =245045, 343887; 9.00-18.00).
Informacja miejska =09.
Internet Armijka 10 (rgHoworowa), Czorne Mor (Riszeljewka 59, w agencji turystycznej hotelu; 20 hrn/godz.), Internet Klub (Katerynynka 75; 10.00-do ostatnie-K" klienta; 6 hrn/godz.), Kompjuternyj Kub (Preobraenka 38; ca dob), Planeta (So-lijka 6), Welleks (Oeksandrowkyj prosp. 13; 4 hrn/godz.; ca dob).
Mapy Tiras, Preobraenka 48; =268838.
Poczta Gwna (Sadowa 10; =065; ca dob); rozmwnica (Preobraenka 40; hotel Centralny), 9.00-21.00, przerwa 13.00-13.30).
1'ogotowie ratunkowe =03.
1'olicja =02.
1'r^ychodnie Nr 1 (Boharka 38), nr 2 (Ob-ri-watomyj prowuok 6), nr 3 (Trojika 38),
nr 5 (Deribasiwka 4), nr 12 (Pastera 56),
nr 14 (Nieynka 79), nr 25 (ukowko-
ho 20), stomatolog (Prymorkyj Bulwar 6;
=249448). Przychodnie dziecice Nr 3 (Jewrej-
ka 11), nr 7 (Staroportofrankiwka 46). Stra poarna =290050. Szpitale Obwodowy (Akademika Zabotno-
ho 26/32), dziecicy (Stepowa 52). Takswki =070, 080. Targowiska (Centrum) ksiki (Hrekyj
majdan), Nowyj (Torhowa 20), Prywoz |Pry-
wozna 14).
Obszar dzisiejszej Odessy zamieszkiwano od staroytnoci. Pniej istniaa tu maa osada grecka, Istrion. Na przeomie XIV i XV w. tereny te znalazy si przejciowo pod kontrol Wielkiego Ksistwa Litewskiego. Wwczas te powstaa osada portowa ICaczybej (Kaczuba). Nazw pniej sturczono na Hadibej. Od koca XV w. pod wadz Krymu, a potem Turcji. Turcy wybudowali w 1764 r. twierdz nazwan Yeni Dtinya, ktr w 1789 r. zdobyli dziaajcy na rzecz carw tzw. Kozacy czarnomorscy ata-manw Hoowatoho i Czepihy. Po pokoju w lassach (1791) w granicach Rosji. W 1795 r. zaoono port wojen-no-handlowy i zmieniono nazw na obecn. Przy budowie miasta kluczow rol odegrali emigranci polityczni z ogarnitej rewolucj Francji (dzi patroni gwnych ulic rdmiecia); przede wszystkim ksi Armand-Emanuel Richelieu de La Porte (1766-1822), nadto genera Louis Alexandre Andranault Langeron (1763-1831) i Joseph Deribas (1749-1800). Prawa miejskie uzyskaa w 1803 r., a w 1805 r. zostaa stolic tzw. Kraju Noworosyjskiego.
XIX w. by dla Odessy okresem rozwoju spowodowanego eksportem zboa. Liczba mieszkacw wzrosa z 9 tys. w 1803 do 500 tys. w 1904 r. Port sta si najwaniejszy w caym imperium. Osadnicy stworzyli niebyway tygiel kulturowy z wyrazistym
i
O
Q_
291
a o
OJ
O
292
folklorem miejskim, szczeglnie ydowskim. Miasto byo celem emigracji politycznej z Bakanw. Przybywali tu Grecy (organizacja Filiki Eteria od 1814) i Bugarzy (1840-1860). W 1865 r. dotara tu kolej. Wpierw do Baty, a od 1870 r. - do Kijowa. Przed rewolucj dziaao okoo 500 przedsibiorstw.
Dojcie bolszewikw do wadzy spowodowao masow emigracj. Wyjechao 40% mieszkacw. W 1920 r. Odessa znalaza si ostatecznie pod wadz Sowietw. W latach II wojny wiatowej okupowali j Rumuni. Na przeomie XX i XXI w. liczba mieszkacw przekroczya milion.
Z Odessy pochodzi wiele wiatowych znakomitoci, m.in. Kirk Doug-las (waciwie Issur Damskij), Szpil-bergowie - rodzice Stevena Spielberga oraz twrca syjonizmu, Wodzimierz abotyski.
Odessa liczy ledwie 200 lat, wic nie ma tu nadzwyczajnych zabytkw. Jest raczej miastem do spacerw ni do zwiedzania. W sezonie, warto, obok rdmiecia oraz piknych ulic ane-roniwkoji i Deribasiwkoji, zobaczy w letni wieczr czarnomorskie plae aneron i Arkadija.
Zwiedzanie najlepiej zacz od wysokiego brzegu ponad portem. Zaoony w pocztku XIX w. Prymorkyj bulwar wytyczono w miejscu, gdzie niegdy znajdowaa si staroytna osada grecka. Wrd znakomitych architektonicznie budowli warto zwrci uwag na hotele: Londyski (on-donkyj hotel, JlotmoHCbKHH roTeJib; Prymorkyj bulwar 11) - w obecnej postaci z lat 1898-1899, wci czynny, jeden z symboli miasta; dawny Petersburski (Peterburgkyj hotel, ITe-Tep6yprcbKnM roTejib; Prymorkyj bulwar 8) z 1833 r. oraz paace: z 1830 r. (Prymorkyj bulwar 9), dzi dom kultury marynarzy, oraz przy ssiedniej ulicy paac Tostoja (paac Tostoho, nanaij ToacToro; Sabonijiw Mist 4)
z 1830 r., przebudowany 1890, zajty przez Dom Uczonych.
Integraln czci Prymorkoho bulwaru s wykonane w latach 1826-1828 miejsca widokowe jpri sudstwiennyje miesta, npHcyacTBen Hbie MecTa). Na pokrgym placu wznosi si pomnik ksicia Richelieu de La Porte (pamjatnyk hradonaczal-nykowi Riszelje), pierwszego gubernatora Odessy. Postawiono go w latach 1823-1828