Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Oto Kwintylian, s�awny profesor wymowy, doskona�y znawca literatury, teoretyk kultury i wychowania (zarazem za� nauczyciel wnuk�w siostry Domicjana), omawiaj�c w swym dziele Kszta�cenie m�wcy tw�rczo�� najznakomitszych poet�w rzymskich, pozwala sobie na taki hymn uwielbienia: �Wymieni�em tych tylko, bo Germanika Augusta (tj. Domicjana) od ju� rozpocz�tych prac pisarskich odwo�a�a troska o dobro �wiata. Bogowie nie chcieli, by sta� si� on jednym z najwi�kszych poet�w. A jednak czy mo�na by znale�� co� wznio�lejszego, ucze�szego, pod ka�dym wzgl�dem doskonalszego od tych jego dzie�, kt�re tworzy� jako m�odzieniec, kiedy to rz�dy nad cesarstwem innym ust�pi�? Bo i kt� m�g�by opisywa� wojny lepiej ni� ten, kt�ry tak znakomicie je prowadzi? Kog� �askawiej wys�ucha�yby boginie opiekuj�ce si� pisarstwem? I przed kim bardziej mia�aby otworzy� swoje umiej�tno�ci bogini Minerwa, jemu tak przyjazna? Wi�cej powiedz� o tym wieki przysz�e, obecnie bowiem chwa�� jego uzdolnie� literackich przy�miewaj� swym blaskiem inne cnoty. Wybaczysz jednak, Cezarze, je�li ja, kap�an �wi�to�ci literatury, nie pomijam twych zas�ug na tym polu milczeniem!�23 Ale i w innych miejscach swego dzie�a przywo�ywa� Kwintylian imi� cesarza jak boga. Wszystko to jednak nic w por�wnaniu z pochlebstwami, na kt�re pozwalali sobie niekt�rzy poeci! Pierwsze miejsce w ich rz�dzie zajmowa� Marcjalis. Za czas�w Domicjana prawie co rok wysy�a� on w �wiat nowy zbiorek dowcipnych epigram�w; g��wnym celem owych fraszek by�o zjednywanie poecie �yczliwo�ci i dar�w ze strony mo�nych pan�w i samego cesarza. Dlatego te� owe wierszyki pe�ne s� najbezczelniejszych uni�ono�ci. Sam zreszt� Marcjalis g�osi� bez obs�onek, po co zajmuje si� poetyck� tw�rczo�ci�. Otw�rzmy cho�by dedykacj� ksi�gi �smej, wydanej w roku 93. Oto pierwsze jej s�owa: �Cesarzowi Domicjanowi Augustowi, pogromcy German�w i Dak�w, Waleriusz Marcjalis zdrowia: Wprawdzie wszystkie moje ksi��eczki, kt�re tobie, Panie, winny swoj� s�aw�, a wi�c �ycie, korny ho�d ci sk�adaj� i temu to, jak s�dz�, zawdzi�czaj� swoje powodzenie: przecie� ta �sma ksi�ga szczeg�lnie cz�sto korzysta ze sposobno�ci, a�eby zado�� uczyni� potrzebie serca. Dlatego to tw�rczo�� tak ma�� odgrywa tu rol�, zast�piona przez sam przedmiot, kt�ry stara�em si� tylko urozmaici� pewn� domieszk� �art�w, i to w tym celu, i�by nie ka�dy wierszyk zawiera� pochwa�y Twojej boskiej skromno�ci - pochwa�y, kt�re mog�yby pr�dzej ciebie znu�y� ani�eli mnie zadowoli�.�24 Od tego fraszkopisarza-poety znacznie ciekawsz� osobowo�ci� - i jako artysta, i jako cz�owiek - by� Papiniusz Stacjusz. Urodzi� si� w Neapolu, gdzie jego ojciec prowadzi� cenion� szko�� wymowy. Potem rodzina przenios�a si� do Rzymu. Ojcu zawdzi�cza� Stacjusz nie tylko staranne wykszta�cenie, ale i zami�owanie do poezji. Na publicznych konkursach zacz�� wyst�powa� m�odo, pierwsz� nagrod� uzyska� jeszcze jako ch�opiec. Ale prawdziw� s�aw� przynios�o Stacjuszowi dopiero zwyci�stwo w czasie igrzysk ku czci Minerwy w alba�skiej willi cesarza Domicjana w roku 90; deklamowa� w�wczas utw�r przedstawiaj�cy (rzekome) zwyci�stwa w�adcy nad Renem i Dunajem. W trzy lata p�niej stan�� Stacjusz do wielkiego konkursu na Kapitolu, nagrody jednak nie otrzyma�. Odczu� bardzo bole�nie t� pora�k�; mo�e w�a�nie z tej przyczyny porzuci� Rzym i przeni�s� si� z powrotem do rodzinnego Neapolu. 22Tacyt, �ywot Agrykoli, 2. 23Kwintylian, Kszta�cenie m�wcy, X 1, 91. 24Przek�ad J. Czubka z drobnymi zmianami.Przez ca�e swoje �ycie poeta wielbi� cesarza i mo�nych. Czyni� to g��wnie z powod�w pieni�nych, by� bowiem cz�owiekiem ubogim. Posiada� tylko skrawek ziemi ko�o Jeziora Alba�skiego i jako szczeg�ln� �ask� cesarza wspomina, �e pozwolono mu tam doprowadzi� wod� z akweduktu. Raz te� dost�pi� zaszczytu biesiadowania przy cesarskim stole. Ale owe wyrazy �yczliwo�ci Domicjana by�y raczej mizerne w por�wnaniu z rzek� pochlebstw, kt�ra szerokim nurtem p�ynie poprzez wszystkie Stacjuszowe dzie�a, najokazalej jednak prezentuje si� w zbiorze zatytu�owanym Silvae; s� to utwory okoliczno�ciowe, wiele z nich po�wi�conych jest wprost samemu w�adcy, inne za� osobom wp�ywowym. Oto tematy niekt�rych poemacik�w: Ods�oni�cie konnego pos�gu cesarza; opis uczty, kt�r� cesarz wyda� dla ludu w dniu l grudnia; wyrazy wsp�czucia z powodu zagryzienia ulubionego lwa Domicjana przez dzikie zwierz�ta; po�wi�cenie przez cesarskiego eunucha swych w�os�w �wi�tyni Eskulapa w Pergamonie; panegiryk z powodu obj�cia przez cesarza urz�du konsula po raz siedemnasty; podzi�kowanie za zaproszenie do sto�u pa�acowego; opis nowej drogi zbudowanej z rozkazu cesarza do Neapolu. Kto nie posiada� w�asnego maj�tku, z samej poezji utrzyma� si� nie m�g�, nawet je�li cieszy� si� tak znaczn� s�aw�, jaka by�a niew�tpliwie udzia�em Stacjusza. Byli w�wczas poeci, kt�rzy zarabiali na �ycie prowadz�c �a�nie lub piekarnie; inni pracowali jako wo�ni s�dowi, a jeszcze inni wegetowali jako zwykli przekupnie. Sw�j najlepszy interes finansowy zrobi� Stacjusz- poeta pisz�c libretto do tanecznych wyst�p�w s�awnego w�wczas pantomima
