725 r...

Zapewne w�asna d�uga tradycja i wielkie osi�gni�cia utrudniaty attyckim garncarzom zerwanie z przeszto�ci�. Korynt jest natomiast, jak pami�tamy, jednym z naj�ywiej rozwijaj�cych si� o�rodk�w Grecji wta�ciwej. Produkcja jego garncarzy by�a ogromna i w znacznym stopniu przeznaczona na eksport, fragmenty ceramiki korynckiej odnajdujemy w calym basenie Morza Sr�dziemnego. Zw�aszcza w drugiej potowie VII w. rozmiary wytw�rczo�ci korynckiej wzrosn� wyra�nie kosztem poziomu artystycznego; po raz pierwszy w dziejach mamy do czynienia ze zjawiskiem standartyzacji produkcji (przede wszystkim w odniesieniu do naczy� o niewielkich rozmiarach, kt�rych serie b�d� produkowane jeszcze w czasach, gdy nast�pi zasadnicza zmiana gust�w). Do narodzin nowego typu dekoracji naczy� doszlo w ostatnim dziesi�cioleciu VII w. w Atenach, za� jego rozw�j przypada na VI w., gdy dochodzi do dojrza�o�ci styl zwany attyckim stylem czarnofigurowym. W toku jednego pokolenia ceramika attycka trafia do miast greckich ca�ego �wczesnego �wiata, staje si� podstawowym typem ceramiki o luksusowej. Przyczyny zast�pienia ceramiki korynckiej przez attyck� nie s� dla nas w potni jasne. Gwattowno�� zmiany od dawna rodzica podejrzenie, �e dzia�a�y tu czynniki zewn�trzne w stosunku do samego rzemios�a. �r�de� takich negatywnych bod�c�w doszukiwano si� w sferze zjawisk politycznych, w zatamaniu si� korynckiej tyranii. li~b Jednak takie wyja�nienie, cho� niezmiernie kusz�ce, nie jest wcale oczywiste przy Na bli�szym zbadaniu. Zacznijmy od tego, �e nie mamy �adnych podstaw, aby s�dzi�, i� tyrani faworyzowali rozw�j garncarstwa. Nie bardzo bowiem wida�, w jaki spos�b ~ku. mogliby to czyni�, nie dysponowali �adnymi �rodkami, kt�re by im pozwala�y na takie rm, interwencje w sferze zjawisk ekonomicznych. Nie mieli tak�e �adnego wp�ywu na Icr decyzje nabywc�w w odleg�ych miastach. Zreszt� utrata pozycji przez ceramik� izji korynck� nie powoduje wyczuwalnego pogorszenia si� sytuacji ekonomicznej miasta, na y.ch kt�re pozostaje jednym z najzamo�niejszych i najwi�kszych miast Grecji archaicznej. Rozw�j rzemiosta garncarskiego w Atenach przypada na okres wa�nych przeacji kszta�ce� spo�ecznych i politycznych, na dziesi�ciolecia reform Solona i tyranii Pizystrata. Czy istniat zwi�zek mi�dzy tymi zjawiskami a wzrostem produkcji waz? Ma�o to prawdopodobne. V(~i�cej od przekszta�ce� spotecznych liczy�y si� wiekowe 379 ci�gle trwaj�ce do�wiadczenia attyckiego rzemios�a, reaguj�cego na nowe potrzeby estetyczne, innowacje wynikaj�ce logicznie tak z rozwoju ceramiki stylu orientalizuj�cego, jak i starszych tradycji stylu geometrycznego. W garncarstwie attyckim obserwowa� mo�emy wyra�n� tendencj� do specjalizacji. Polega ona przede wszystkim na wyodr�bnieniu zawodu malarza, ponadto widzimy, �e rzemie�lnicy zaczynaj� ogranicza� si� do produkcji tylko jednego typu naczy�, z kt�rym zwi�zany byl okre�lony rodzaj dekoracji. Podobnie jak w Koryncie wzrost rozmiar�w produkcji prowadzi� do stereotypizacji malarskiej dekoracji. Repertuar malarstwa wazowego w epoce, kt�ra nas tu interesuje, jest wynikiem ostrej selekcji. Dominuj� w nim sceny mityczne (ale rzecz godna podkre�lenia, garncarze trzymaj� si� tylko kilku najpopularniejszych w�tk�w). Ch�tnie maluje si� ponadto to, co ceni� sobie m�czy�ni z arystokratycznych kr�g�w: igrzyska sportowe i sceny z gimnazjon�w, sympozjony, polowania. Znajdziemy tak�e tematyk� erotyczn�, zw�aszcza pederastyczn�. Osobn� grup� tworz� liczne malowid�a ilustruj�ce mity b�d� kult Dionizosa, jest to cenne �wiadectwo popularno�ci tego b�stwa. W VI w. "�ycie codzienne" jest jeszcze w malarstwie wazowym nieobecne, pojawi si� dopiero po 480 r. Kobieta na malowid�ach, je�li nie jest mityczn� heroin�, jest heter�; trzeba czeka� jeszcze wiele dziesi�cioleci zanim pojawi� si� sceny z �ycia zwyk�ych pa� dom�w. Oko�o 530 r. rodzi si� nowy styl, czerwonofigurowy. Zmiana polegaj�ca na odwr�ceniu kolor�w ma efekty si�gaj�ce bardzo g��boko. Malarze rozwin�li delikatny, a bardzo precyzyjny rysunek, kt�rym pos�ugiwali si�, aby odda� szczeg�y ludzkiego cia�a (na przyk�ad muskulatur�), wyraz twarzy, uktad szat rozwiewaj�cych si� pod wp�ywem ruchu. Efekt plastyczny malowide� zaczyna ust�powa� efektowi graficznemu. Nie od razu nowy styl by� w stanie zast�pi� stary (pewne zreszt� rodzaje naczy� b�d� dalej dekorowane w tradycyjny spos�b). Malarstwo wazowe osi�ga w dobie stylu czarno- i czerwonofigurowego szczyty swego rozwoju. Malarze wypracowuj� sw�j indywidualny styl, nie wahaj� si� sygnowa� swych dziet, co �wiadczy dowodnie o ich zawodowej dumie. R�nice mi�dzy nimi w sposobie malowania s� tak wyra�ne, �e mo�emy z du�� doz� pewno�ci okre�li� autorstwo i tych wielkich dzie� sztuki, kt�re dotar�y do nas bez podpis�w. Bibliografia Przy pisaniu tego paragrafu przydatne nam by�y nast�puj�ce prace: Storia e Civiltci dei Greci, pod red. R. Bianchi Bandinelli t. I i II, Milano 1978, w kt�rej tw�rczo�ci artystyc2nej po�wi�cone s� obszerne rozdzia�y, napisane przez uczni�w R. Bianchi Bandincllego, wybitnego historyka sztuki (F. Canciani i M. Torelli). R. Bianchi Bandinclli, E. Paribeni, L'arte dell' antichita classica, vol. I. Grecia, Torino 1976; J. (:harbonneaux, R. Mamin, P. Villard, Grece archaique (620-480 av. ~`,-C.), Paris 1968. Omawiaj�c histori� architektury skorzystali�my wiele z prac S. Parnickiego- Pudclko, Budownictwo staro�ytnej (irecj� w okresach od archaicznego do r:yrrtshiego, Wroc�aw 1962; tego�, Architektura staro�ytnej Grecji, Warszawa 1975. Aspekty urbanistyczne greckiego budownictwa zosta�y przedstawione w ksi��ce,_ A. W�sowicz�wny, Zagospodarowanie pr.^estrzenne arrtyczoych rrriast greckich, Wroc�aw 1982. Podstawowe informacje na temat historii greckiej ceramiki podaje: M. I,. Bernhard, Greckie malarstwo wazowe, Wroc�aw 1966