Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
Wymagają one oparcia na prawach człowieka, chronionych przez państwo. Ma ono zatem gwarantować bezpieczeństwo w działalności gospodarczej oraz stosować zasadę pomocniczości poprzez tworzenie warunków dla inicjatyw oddolnych. Interwencja państwa powinna być ściśle ograniczona, gdyż inaczej rozrasta się biurokracja, która pozbawia społeczeństwo i jednostki odpowiedzialności za własny rozwój. Centesimus annus ma znaczenie uniwersalne. Analiza przyczyn klęski marksizmu dotyczy wielu państw, z drugiej strony, krytyka dotyczy również cywilizacji konsumpcji, która wykazuje wprawdzie materialną wyższość nad socjalizmem realnym, ale nie rozwiązuje istniejących niesprawiedliwości. Dlatego rozwój integralny domaga się ustroju demokratycznego, opartego na prawach człowieka. Polityka społeczna jako działalność państwa i innych podmiotów oznacza techniczną realizację tych praw. 8.11. Zasady nauki społecznej Kościoła Zostały one wypracowane w trakcie ewolucyjnego rozwoju całej tej nauki. Odnoszą się one wszystkie do osoby ludzkiej i jej godności. Człowiek jest podmiotem i ośrodkiem społeczeństwa, które poprzez swoje struktury, organizacje i funkcje ma na celu tworzenie i nieustanne doskonalenie takich warunków ekonomicznych i kulturowych, które pozwolą na rozwój jednostek, osiąganie doskonałości i szczęścia. Dlatego w nauce społecznej znaleźć można szereg krytycznych uwag, w związku z istniejącym w różnych systemach wyzyskiem i nierównościami. W obronie takich warunków istnieją prawa człowieka, wynikają one z godności ludzkiej. Uznanie przez Kościół praw człowieka wynika z racji moralnych, a nie politycznych. Encyklika Pacem in terris jest proklamacją praw uniwersalnych, nienaruszalnych i niezbywalnych, które przeciwstawiają się wszelkiej dyskryminacji i degradacji człowieka. O ile encyklika ta jest traktowana jako karta praw człowieka, to Popu-lorum progressio stanowi kartę prawa do rozwoju narodów ubogich. 1. Zasada dobra wspólnego Jest ona określana jako suma tych warunków życia społecznego, w jakich ludzie mogą pełniej i szybciej osiągnąć swoją osobistą doskonałość. Dobro to zobowiązuje władze publiczne, by działały one, uwzględniając korzyść wszystkich obywateli. Dobro wspólne programowo przeciwstawia się interesowi (prywatnemu, klasowemu, grupowemu). Z jego definicji wynika, że polityka społeczna jako działalność nie może być partykularna, nie może być działaniem obliczonym na wybraną grupę interesów, lecz ma harmonizować często sprzeczne interesy. Doktryna społeczna Kościoła katolickiego i prawosławnego 205 Dobro wspólne zakłada a priori, że istniejące w społeczeństwie konflikty nie będą rozpalane, lecz łagodzone siłą argumentacji. 2. Zasada solidarności Zgodnie z tą zasadą, każda osoba jako członek społeczeństwa jest nierozdzielnie związana z jego losem. Solidarność to mocna i trwała wola angażowania się na rzecz dobra wspólnego, czyli dobra wszystkich i każdego, gdyż wszyscy są odpowiedzialni za wszystkich. W zasadzie tej wyraża się bezinteresowna służba ludziom i bliźniemu. Zasada ta odnosi się nie tylko do pojedynczych osób, ale i do całych grup społecznych oraz obliguje narody silniejsze i bogatsze do pomocy na rzecz słabszych. Tak rozumiana solidarność jest drogą do pokoju i humanistycznego rozwoju. Zasada ta może również oznaczać zbiorowy protest przeciwko degradacji człowieka jako podmiotu. 3. Zasada pomocniczości Głosi ona, że to co jednostka i grupy społeczne oddolnie powołane mogą zrealizować własnymi siłami i z własnej woli, tego nie powinny odbierać struktury wyższego rzędu - państwo lub organizacje. W zasadzie tej podkreśla się pierwszeństwo inicjatywy oddolnej, która chroni autonomię i podmiotowość wspólnot lokalnych. Każda akcja społeczna ze swego celu i natury ma charakter pomocniczy - winna ona pomagać ludziom, a nie wchłaniać ich lub odbierać im inicjatywę. Zasada pomocniczości zakłada decentralizację działań publicznych, postuluje wobec państwa oddanie inicjatywy na szczebel niższy, a jego interwencję tylko wówczas, gdy społeczeństwo niższego rzędu (rodzina, gmina, spółdzielnia itp.) nie może rozwiązać problemów. Interwencja państwa jest usprawiedliwiona wówczas, gdy nie hamuje wolności działania jednostek. Zasada ta oznacza poparcie dla energii społecznej małych grup, ale jednocześnie zaleca państwu asekurację działań społeczności mniejszych poprzez obserwację, kontrolę, koordynację i w ostateczności ingerencję. Zasada pomocniczości leży u podstaw socjalnej gospodarki rynkowej. Ponadto bezpośrednio preferuje ona samorządność według hasła: „pomoc ku samopomocy". Zasada pomocniczości ma znaczenie edukacyjne. Zamiast postaw roszczeniowych uczy ona, że rozwiązanie problemów zależy przede wszystkim od indywidualnej zaradności, inicjatywy, aktywności i zdolności jednostek do postaw samopomocowych. 4. Zasada uczestnictwa Uczestnictwo jest głęboką aspiracją człowieka, szansą realizacji jego praw, wyraża jego godność i wolność w życiu codziennym. Proporcjonalne i odpowiedzialne uczestnictwo wszystkich członków społeczeństwa w rozwoju życia społeczno-gospodarczego, kulturalnego i politycznego jest drogą do zbudowania nowego systemu współistnienia ludzi