Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

na przeliczeniu l złotówki szosu na 36 osób, a następnie doszacowaniu jeszcze globalnej liczby ludności wszystkich trzech dzielnic o 10% na podstawie wywodów J. K. Hładyłowicza, który stwierdził, że w rejestrach poborowych nie uwzględniano wszystkich osad18. W rezultacie Kula zaprezentował zestawienie kategorii ludności Korony, które reprodukujemy jako tabelę 34. 34. Kategorie ludności Korony u schyłku XVI w. Kategorie ludności Wielkopolska Małopolska Mazowsze Razem w tyś. /O w tyś. o/ /o w tyś. /O w tyś. /O Chłopi Mieszczanie 700,3 256,1 68,9 25,2 677,6 258,4 68,9 26,3 424,4 95,7 62,4 14,1 1802,3 610,2 67,2 22,8 Duchowieństwo 2,7 0,3 2,1 0,2 0,9 0,1 5,7 0,2 Szlachta 57,4 5,6 45,7 4,6 158,9 23,4 262,0 9,8 Razem 1016,5 100,0 983,8 100,0 679,9 -. 100,0 2680,2 100,0 359 W. Kula podkreśla, że zastosowane przez niego podziały są schematyczne, a ludność miejska oszacowana została w sposób bardzo prymitywny. W dodatku przyjęto niesłuszne założenie, że cała ludność miejska należała do stanu mieszczańskiego. W związku z powyższymi zastrzeżeniami Kula zaproponował jeszcze jedno przegrupowanie materiału i wydzielenie grup „żyjących z rolnictwa", „żyjących z przemysłu i handlu" oraz „żyjących z przywileju feudalnego". Do grupy drugiej, nas interesującej, zaliczył rzemieślników i kramarzy wiejskich oraz 1/3 mieszczaństwa. W rezultacie grupa „żyjących z przemysłu i handlu" obejmowałaby profesjonalistów wiejskich (202,4 tyś.), 1/3 mieszczan (203,4 tyś.), tj. razem 405,8 tyś., czyli 15,1% całej. ludności kraju20. Nieco odmiennie podszedł do sprawy E. Yielrose, próbując odtworzyć liczbę ludności miast Korony dla tego samego przekroju chronologicznego, tj. dla 1578 r.21 I ten badacz wyszedł w swych obliczeniach od szosu, stwierdzając, że przy skonfrontowaniu z dodatkowymi źródłami okazuje się, że na jeden złoty szosu przypadało od 17 do 180 osób. Na podstawie danych o zaludnieniu miast mazowieckich (wedle Pazyry22) i wiadomości o płaconym 17 Kula, Stan i potrzeby badań, s. 23 nn. 18 Hładyłowicz, Zmiany, passim. 19 Kula, Stan i potrzeby badań, s. 71. 20 Tamże, s. 72. 21 Yielrose, Ludność Polski, s. 36 nn. 22 Pazyra, Studia, s. 270-304. Q /C/"1 35. Grupy miast wedle płaconego szosu23 -. Grupa miast Liczba ludności Ogólna suma szosu Liczba osób na 1 zł szosu I: do 20 zł szosu 22375 192,4 116 II: 21-50 zł szosu 32170 453,4 71 III: 51-100 zł szosu 12790 397,6 32 IV: ponad 100 zł szosu 4860 263,0 18 przez nie szosie utworzył 4 grupy miast i zbudował tabelę-wzorzec (por. tab. 35). Teraz, mając dane faktyczne lub w ich braku szacunkowe o wysokości szosu w poszczególnych miastach, zgrupował je według zaproponowanych czterech grup i w obrębie każdej grupy wyprowadził sumę szosu. Następnie dla każdej zastosował odpowiedni mnożnik i obliczył na tej podstawie liczbę ludności w obrębie każdej grupy. Dodając te liczby otrzymał ogólną liczbę ludności miejskiej dla całego badanego województwa. Osobno uwzględnił Yielrose ludność trzech największych miast: Krakowa, Poznania i Warszawy, szacując je na 30 tyś., 20 tyś. i 9480 mieszkańców24. Zesta- 36. Ludność miejska Korony w 1578 r. Województwo, ziemia Yielrose Kula Stosunek Poznańskie 90059 80907 0,97 Kaliskie 92259 50159 0,54 Inowrocławskie 18612 20408 1,10 Ziemia dobrzyńska 9058 6948 0,77 Brzeskie 27245 17280 0,64 Sieradzkie z ziemią wieluńską 51144 42761 0,84 Łęczyckie 35778 27961 0,79 Wielkopolska 324155 252450 0,78 Krakowskie 167083 133960 0,80 Sandomierskie 131122 104220 0,80 Lubelskie 54312 18245 0,34 Małopolska 352517 258426 0,73 Płockie 26709 23688 0,89 Rawskie 28579 25488 0,89 Mazowieckie 92309 46548 0,50 Mazowsze 147597 95724 0,65 Razem 824269 606610 0,74 23 Yielrose, Ludność Polski, s. 37. 24 Oparł się tu na badaniach S. Waszaka S. Pazyry. wienie wyników badań Kuli i Yielrosego przedstawia tabela 36. Jak widać, różnice ich obliczeń są znaczne. Obliczenie stosunku ludności wiejskiej i miejskiej dla poszczególnych województw około r. 1578 według Yielrosego przedstawia tabela 37. 37. Ludność wiejska i miejska Korony w 1578 r.2? Ludność Ludność °/ /o Województwo, ziemia wiejska miejska ludności w tyś. w tyś. miejskiej Poznańskie 186,6 90,1 33 Kaliskie 222,5 92,3 29 Inowrocławskie 32,6 18,6 36 Brzeskie 87,4 27,2 24 Ziemia dobrzyńska 45,0 9,1 17 Łęczyckie 105,0 35,8 25 Sieradzkie z ziemią wieluńską 171,9 51,1 23 Wielkopolska 850,9 324,2 28 Krakowskie 309,3 167,1 31 Sandomierskie 386,0 131,1 25 Lubelskie 129,8 54,3 30 Małopolska 825,1 552,5 30 Płockie 119,3 26,7 18 Rawskie 110,1 28,6 20 Mazowieckie 422,6 92,3 18 Mazowsze 652,0 147,6 18 Razem 2328,0 824,3 26 Jak wynika z tabeli 37, Yielrose najbliższy jest szacunkom zaprezentowanym swego czasu przez Czerkawskiego, jego średnia wypadła nawet nieco bardziej optymistycznie, bo zakłada 26% mieszczan w ogólnych strukturach demograficznych Korony. Oprócz schyłku XVI w. Yielrose wciągnął do rozważań także drugą połowę XVII w., opierając się tu na danych pogłównego generalnego z lat 1662 i 1676 (przy uwzględnieniu faktu, że podatku tego nie płaciły dzieci do lat l O)26. Wyniki tych jego kalkulacji przedstawia tabela 38. Porównanie tabel 37 i 38 wskazuje na bardzo znaczny ubytek ludności miejskiej w Koronie, spowodowany w głównej mierze zniszczeniami wojennymi: z 824,3 tyś. spadła ona do 404,8, a więc ponad 50%