Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.

Recepcja treści kultury przebiega nie tylko w sposób emocjonalny, ale do- konuje się na zasadzie jedynego, własnego punktu widzenia jako ? możliwego do przyjęcia. Utrudnia to porozumienie się z ludźmi, którzy te same treści kultury przeżywają inaczej. Sposób myślenia młodzieży jest ahistoryczny. Nie umie ona umiejscowic przeżywanych wydarzeń społecznych w kategoriach cza- su, którego one dotyczą. Sygnały takiego niebezpieczeństwa były widoczne. Analiza recepcji kultury przez młodzież lat siedemdzie- siątych wykazywała wprawdzie, że intensywniej przeżywała ona i sze- rzej interpretowała treści związane z przeszłością niż teraźniejszością i przyszłością, ale zjawisko to kształtowało się nieco paradoksalnie. Przeszłość nie była traktowana w przeżyciu jako historia. Skłaniała ona młodzież do interpretacji współczesnych, wyzwalała reakcje bez- pośrednio nawiązujące do problemów aktualnie przeżywanych i waż- nych na dziś. Taki sposób recepcji jest oczywiście także wzboga- cający osobowość, nie pozwala jednak na uchwycenie przeżyciem ciągłości i logiki dziejów, skłania do zacierania różnicy między „dziś" a „wczoraj". Nie ułatwia także nabywania umiejętności widzenia „jutra". Owa umiejętność myślenia kategoriami „jutra" jest u młodzieży nadal słabo rozwinięta. Mimo iż dostrzega ona potrzebę uwzględ- niania w przeżyciach kulturalnych problemów sięgających w przysz- łość, nie posiada dostatecznie wyrobionej wyobraźni. Nie umie się wydobyć z gęstwiny dość ogólnikowych tez, charakteryzujących per- spektywy rozwoju współczesnej cywilizacji, po to by nadać im wy- mowę autentycznego przeżycia. Przyczynić się do tego mogła roz- bieżność między technicystyczną wizją przyszłości znajdującą swoje odbicie także w treściach kultury, a sposobem jej interpretacji kon- 212 Anna Przedawska centrującej się wokół problematyki związanej bezpośrednio z jed- nostkowym losem człowieka. I znów nie oceniając tego faktu w sposób jednoznaczny, trzeba stwierdzić, że powoduje on, iż podstawowe przeżycia kulturalne młodzieży zachodzą przede wszystkim na płaszczyźnie czasu teraź- niejszego, bez sięgania do źródeł przeszłości i bez sięgania w przy- szłość. Ogranicza to znacznie zasięg obcowania młodzieży z kulturą. Próbując odpowiedzieć na pytanie dotyczące stopnia zróżnicowa- nia kulturalnego środowiska współczesnej młodzieży można chyba zaryzykować następującą hipotezę. Waga wydarzeń społecznych, w których młodzież uczestniczyła, była na tyle znacząca, iż sprawiła, że w różnych środowiskach | młodzieży funkcjonują te same lub bardzo podobne treści kultu- rowe jako symbole. Ponieważ jednak recepcja tych treści przebiega w sposób emocjonalny oraz ukierunkowany egotycznie, te same sym- bole co innego oznaczają w różnych grupach młodzieży i domnie- mana jednolitość postaw młodego pokolenia okazuje się w rzeczy- wistości pozorna. i Uczestnictwo w kulturze powinno stać się płaszczyzną porozu- mienia. Nie oznacza to oczywiście, iż procesy recepcji treści kul- tury mają być zunifikowane i pozbawione indywidualnego wyrazu osobistego przeżycia. Nie znaczy także, iż jakikolwiek sposób inter- pretowania komunikatu kulturowego, jeśli ma charakter osobistego, autentycznego przeżycia, może być oceniony jako niewłaściwy. Po- rozumienie nie wyklucza różnorodności i odmienności, a przeciwnie, musi się właśnie na założeniu różnorodności i odmienności opierać. Warunkiem osiągnięcia tego celu w stosunku do młodzieży jest przekazanie jej umiejętności posługiwania się językiem symbolicznym. Przyswojenie języka symbolicznego wiąże się zarówno ze zrozumie- niem treści komunikatu kulturowego, jak i zdolnością jego interpre- tacji. Można by chyba powiedzieć, że rozumienie komunikatu kultu- rowego warunkuje umiejętność posługiwania się językiem symbolicz- nym, natomiast osobista interpretacja emocjonalna czyni z języka symbolicznego język żywy, to znaczy funkcjonujący w życiu jednostki ,i społeczeństwa. Niezbędnym elementem współczesnej edukacji kulturalnej jest uwzględnienie obu sfer procesu recepcji treści kultury, tzn. inte- lektualnej i emocjonalnej. Winno ono obejmować wyrobienie umie- jętności i potrzeby dokonywania interpretacji odbieranych treści, Młodzież i kultura 213 kształtowanie w odniesieniu do nich osobistego stosunku, konfronto- wanie swojej własnej postawy z postawami innych ludzi, włą- czanie przeżyć kulturalnych w swój dotychczasowy system war- tości i świadomość, że podobny proces przeżywania kultury zacho- dzi u innych ludzi. W tym właśnie zakresie wiodącą rolę powinny odegrać oddziaływania wychowawcze mniej sformalizowane, nieogra- niczone ścisłymi programami edukacyjnymi, zostawiające więcej miej- sca na spontaniczność zarówno wychowawcy, jak i wychowanka. Bez- pośrednie kontakty międzyludzkie stwarzają możliwość układu zam- kniętego wzajemnie oddziałujących na siebie czynników i stanowią „grupę odniesienia" dla wpływów komunikacji masowej — najbar- dziej powszechnego sposobu kontaktowania się z kulturą. Kształ- tując umiejętność pełnego i wartościowego odbioru treści kultury, wzbogacają życie społeczne własnego środowiska i z kontaktów kulturalnych tworzą szansę dla coraz lepszego poznania i rozu- mienia świata. Uczestnictwo kulturowe nie tylko stwarza możliwości nieustan- nego poszerzania wiedzy o świecie i uczy refleksji ułatwiających zrozumienie świata