Życie pisze najbardziej oryginalne, najbardziej komiczne, a jednocześnie najbardziej dramatyczne scenariusze.
, choć ich największe nasilenie przypadło na 1946 r. (do angielskiej i radzieckiej strefy okupacyjnej). Wysiedlenia, które objęły łącznie około 3 min osób, przeprowadzane były w trudnych warunkach komunikacyjnych i aprowizacyjnych i nie pozbawione przemocy i aktów gwałtu. W niemieckiej literaturze powojennej akcję "wypędzenia" przedstawiano bardzo szeroko, choć nie zawsze obiektywnie. Trzeba bowiem pamiętać, że część ludności niemieckiej (zapewne około 50% z 8-9 min mieszkających na tych obszarach w czasie wojny) została ewakuowana wraz z wycofującą się armią niemiecką. Spowodowane to było m.in. tragicznymi doświadczeniami ludności niemieckiej w Prusach Wschodnich (Gołdap) po wkroczeniu tam Armii Czerwonej jesienią 1944 r. Niektóre wielkie miasta, jak Królewiec, Gdańsk, Szczecin, Wrocław, zostały niemal w całości opuszczone przed nadejściem wojsk radzieckich. Na skutek masowych ucieczek, przymusowej ewakuacji w czasie wojny i strat bezpośrednich na ziemiach odzyskanych ubyło około 55% ludności. 11 Do 2 sierpnia 1946 r. przesiedlono do USRR okoto 480 tyś. osób: z województwa krakowskiego - 22 tyś., rzeszowskiego - 268 tyś., a lubelskiego - 190 tyś. Zob. E. Misito, Akcja "Wista", Warszawa 1996, s. 17. Społeczeństwo 389 Tablica 10.1 Orientacyjny bilans zmian w zaludnieniu Polski w latach 1945-1950 (w min) Lp. Wyszczególnienie Liczba ludności ogółem polskiej żydowskiej niemieckiej inne] l 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ludność Polski" w momencie zakończenia wojny Przyrost naturalny w 1945 r. Repatriacja i przesiedlenia do Polski w 1945 r. z ZSRR z Niemiec z innych państw Wysiedlenia i wychodźstwo z Polski w 1945 r. Ludność Polski w dniu spisu powszechnego 14 lutego 1946 r. wersja oryginalna wersja skorygowana (1+2+3-4) Przyrost naturalny w latach 1946-1950 Repatriacja i przesiedlenia do Polski w latach 1946-1950 z ZSRR z Niemiec z innych państw Reemigracja do Polski w latach 1946-1950 Wysiedlenia i wychodźstwo z Polski w latach 1946-1950 Ludność Polski według spisu powszechnego z 3 grudnia 1950 r. (5 + 6 + 7 + 8 - 9) 22,2 0,1 3,1 1,5 1,5 0,1 1,1 23,9 24,3 2,1 1,3 0,7 0,5 0,1 0,2 2,9 25,0 17,8 0,1 3,0 1,4 1,5 0,1 20,9 20,9 2,1 1,2 0,6 0,5 0,1 0,2 24,4 0,1 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,1 0,2 3,6 0,8 2,3 2,8 2,6 0,2 0,7 0,3 0,4 0,4 0,2 0,2 a Polska w granicach z dnia l stycznia 1946 r. Źródło: K. Piesowicz, Demograficzne skutki II wojny światowej, "Studia Demograficzne" 1987, nr l, s. 107-108. W czasie wojny znaczna część obywateli polskich znalazła się na terenie Rzeszy (wywiezieni na przymusowe roboty, więźniowie z obozów koncentracyjnych i jenieckich). W chwili zakończenia wojny liczba ich wynosiła około 2,5 min. Osoby, które znalazły się na terenie radzieckiej strefy okupacyjnej w Niemczech, powróciły do kraju dość szybko, bo już w 1945 r. Wiosną i latem 1946 r. zorganizowano masowe powroty z zachodnich stref okupacyjnych, gdzie przebywało około 1,2 min obywateli polskich. Spośród nich do czerwca 1947 r. powróciło do Polski około 840 tyś. osób. Z około 200 tyś. żołnierzy Polskich Sit Zbrojnych na Zachodzie w kraju znalazło się ostatecznie około 100 tyś. Spośród osób cywilnych pozostało na Zachodzie około 400 tyś. Na podstawie umów polsko-radzieckich w latach 1945-1949 powróciło do Polski z zesłania około 260 tyś. osób. Z republik białoruskiej, litewskiej i ukraińskiej przesie- 390 Po/sto w latach 1945-1950 diono około 1240 tyś. Polaków. W wyniku akcji repatriacyjnej i przesiedleń dotarto do Polski z ZSRR łącznie około 1,5 min osób. W tym miejscu trzeba dodać, że już do połowy 1944 r. na skutek terroru UPA przeniosła się z Wołynia i Wschodniej Małopolski do Polski centralnej dość duża liczba ludności, trudna do oszacowania. Liczba ludności żydowskiej w Polsce (szacowana na około 250 tyś.) była płynna i -jak się wydaje - najwyższa w pierwszej połowie 1946 r. Żydzi wracający do swoich przedwojennych siedzib przyjmowani byli niechętnie, zwłaszcza gdy upominali się o swą własność przejętą w czasie okupacji przez sąsiadów, a pozostawione pod ich opieką mienie bywało sprzeniewierzane. W tych okolicznościach dochodziło do skrytobójstw (tylko na terenie województwa warszawskiego w 1945 r. zamordowano ponad 100 osóp). Ponadto niektóre oddziały leśne należące do radykalnej prawicy dokonywały mordów Żydów (np. oddział "Ognia" na Podhalu). Z tych też powodów Żydów skupiano w większych ośrodkach12. Część z nich starała się przedostać na tereny okupowane przez wojska alianckie, aby stamtąd udać się do Palestyny. Wychodźstwo Żydów z Polski na większą skalę rozpoczęło się od połowy 1946 r.13 Przyczyną tego stał się pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946 r., w czasie którego zamordowano 42 osoby, a wiele zraniono, pobito i obrabowano. Co do okoliczności wywołania pogromu kieleckiego istnieją różne opinie historyków i brak jest potwierdzenia źródłowego zarówno hipotezy, że była to prowokacja zorganizowana przez kielecki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, jak też (co początkowo twierdziły władze), że pogrom zorganizowała radykalna prawica narodowa. Faktem jest, że mordu tego dokonali Polacy i że w latach 1946-1949 większość Żydów polskich drogą legalną bądź nielegalną opuściła ojczyznę swoich przodków. Oprócz repatriacji i przesiedleń, poważne ruchy migracyjne odbywały się wewnątrz kraju. Obejmowały one przede wszystkim osadnictwo Polaków na ziemiach odzyskanych. Na dzień l czerwca 1947 r. ludność ziem odzyskanych liczyła ponad 5 min, z tego około 290 tyś. Niemców